به گزارش عصر توریسم یك عتیقه شناس اظهار داشت: اجرای خط لوله ضمن تخریب بخش زیادی از گورستان تاریخی حاجی آباد هرمزگان، سبب تخریب و یا مدفون شدن بیش از 70 گور شاخص شده است.
به گزارش عصر توریسم به نقل از مهر، مرجان روایی سرپرست هیئت گمانه زنی نجات بخشی گورستان تاریخی حاجی آباد در هرمزگان اظهار داشت: گورستان حاجی آباد در شمال مرکزی استان هرمزگان با وسعتی بیش از هزار و دویست هکتار بعنوان بزرگترین گورستان تاریخی شناخته شده ایران قابلیت ثبت جهانی دارد. در نتیجه کاوش نجات بخشی گورستان تاریخی حاجی آباد، در شمال مرکزی استان هرمزگان که به شماره ۳۰۷۲۵ در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است، آثاری از دوره اشکانی به دست آمد.
او با اعلان اینکه گورستان به لحاظ گونه شناسی گورها، اندازه، معماری و تدفین دارای تنوع قابل توجهی است، اضافه کرد: عمده ترین مصالح ساخت گورها، تخته سنگ های بزرگ و قلوه سنگ های متوسط و کوچک هستند که بدون ملات و به صورت خشکه چین در معماری گورها به کاررفته اند.
این عتیقه شناس گورهای یاد شده را عمدتاً دارای پلان دایره به قطر یک متر تا پانزده متر دانست و اظهار داشت: در این فصل از کاوش شش گور مورد کاوش قرار گرفت.
به گفته سرپرست هیئت باستان شناسی، بیشتر گورها فاقد چاله تدفین هستند و مقدار ناچیزی استخوان انسانی از آنها به دست آمده که در این زمینه فرضیات و پرسش هایی مطرح و مطالعه بر روی آنها شروع شده است، همین طور بقایای استخوان حیوانی نیز دست کم از چهار گور به دست آمد.
روایی اضافه کرد: مهمترین یافته منقول به دست آمده در این فصل، یک کوزه دسته دار کوچک به رنگ آجری است که در فاصله میان دو کوزه نخودی رنگ به دست آمد و مجموعاً نشان داد گور کاوش شده مربوط به دوره اشکانی است که برای حصول اطمینان و بمنظور تاریخ گذاری دقیق نیازمند انجام آزمایش ترمولومینسانس بر روی نمونه های سفالین هستیم.
وی آویز تزئینی، سنگی مستطیل شکل، مهرهایی از جنس عقیق و خمیر شیشه را از دیگر یافته های به دست آمده از کاوش گورها اعلام نمود و اظهار داشت: در سطح گورستان و پیرامون چند گور همین طور قطعاتی از سفالینه های جلینگی دوره اشکانی به دست آمد. همین طور یافتن یک قطعه صدف دریایی از یکی از گورها، نشان میدهد ساکنان حاجی آباد با مناطق ساحلی خلیج فارس ارتباط تجاری داشته اند.
این عتیقه شناس اظهار داشت: هرچند در نتیجه کاوش در این گورستان، آثاری از دوره اشکانی به دست آمد ولی وسعت قابل توجه گورستان، همین طور تعدد و تنوع شکل گورها نشان میدهد که گورستان ممکنست در یک بازه زمانی بسیار گسترده تری مورد استفاده قرار گرفته باشد پس تاریخ گذاری دقیق اثر، منوط به ادامه پژوهش های میدانی در ضمن فصل های آینده و ایجاد کارگاه هایی در سایر بخش های آن خواهد بود.
وی با اعلان اینکه در ایام پایانی این فصل بمنظور تعیین عرصه تقریبی گورستان، محدوده پیرامونی آن مورد پیمایش قرار گرفت اظهار داشت: باتوجه به اهمیت گورستان و لزوم ثبت آن در لیست میراث جهانی لازم است بعد از تامین اعتبار از جانب شرکت گاز، نقشه توپوگرافی گورستان با مقیاس مناسب و در لایه های مورد نیاز تهیه شود.
او در ادامه بر لزوم انجام نقشه برداری، بمنظور تعیین عرصه و حریم گورستان، همین طور انجام اقدامات قانونی با هدف پیش گیری از هرگونه تعرض و تخریب احتمالی آینده تاکید نمود.
به گفته این باستان شناس، گورستان حاجی آباد با وسعت دست کم هزار و دویست هکتار در یک بازه زمانی گسترده ای بیش از هزار سال بی وقفه مورد استفاده قرار گرفته و به لحاظ وسعت، تنوع مقیاس، شکل و تعداد گورها در بین گورستان های سنگ چین شناخته شده منطقه جنوب شرق ایران از اهمیت ویژه ای برخوردارست و به همان دلیلهای ارزش ثبت در لیست آثار جهانی را داراست.
وی اضافه کرد: هرچند تابحال در خیلی از مناطق جنوب و جنوب شرق کشور و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس تعداد زیادی از گورستان های سنگ چین شناسایی و کاوش شده اند، اما گورستان حاجی آباد باتوجه به وسعت و سایر دلیلهای پیشگفته می تواند مبنا و نقطه عطفی برای مطالعات مربوط به گورستان های سنگ چین جنوب شرق و به عبارتی کامل کننده زنجیره آئین های تدفینی دوران اشکانی و سایر دوره های ارتباط داشته باشد.
سرپرست هیئت دیرینه شناسی با اشاره به اینکه ایجاد خط لوله علاوه بر تخریب دست کم هفتاد گور شاخص، سبب ایجاد شکاف و گسست در این اثر ملی شده و مفهوم گورستان را خدشه دار کرده اظهار داشت: راه اندازی رایتاوه (جاده دسترسی خط لوله) با عرض یازده متر ضمن تخریب بخش گسترده ای از گورستان با ایجاد خاکریز حاصل از خاک رایتاوه، در دوسوی آن همین طور سبب تخریب و یا دست کم مدفون شدن تعداد زیادی از گورها در این بخش شده و چشم اندازی بسیار نازیبا به وجود آورده که در شأن یک اثر شاخص ثبتی نیست.
وی اظهار داشت: بدیهی است در صورت اجرای خط لوله مورد اشاره، انشعاب های دیگری توسط بخش های خصوصی و دولتی از این خط لوله گرفته خواهد شد و بدین ترتیب بخش های دیگری از آن تخریب می شود که در آن صورت نه فقط ارزش ثبت جهانی، بلکه ارزش ثبت ملی اثر نیز از بین خواهد رفت.
او در آخر اظهار داشت: از آنجایی که این گورستان جز میراث ملی کشور بوده و قابلیت ثبت جهانی را داراست، نه فقط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بلکه عامه مردم و سایر نهادهای دولتی نیز در قبال حفاظت از این اثر باارزش و منحصر به فرد، مسئولیت دارند، شایسته است در امر خطیر نجات گورستان، این وزارت خانه را یاری کنند.
بنابر اظهارات روایی؛ در فاصله سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۱ بمنظور پاسخگویی به دو استعلام ارسالی از طرف شرکت گاز استان کرمان، مسیرهای مورد اشاره توسط کارشناس استان مورد بررسی قرار گرفت، که به سبب برخورد با گورستان پاسخ منفی ارسال شد، متأسفانه آن شرکت باوجود دریافت چندین پاسخ منفی، با علم و آگاهی نسبت به ثبتی بودن گورستان و بدون دریافت مجوز از شورای فنی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بار نخست با ایجاد رایتاوه غربی و ایستگاه تقلیل فشار در عرصه گورستان، بخش بزرگی از گورستان و در سال ۱۳۹۴ نیز با ایجاد رایتاوه شرقی دیگربار بطور غیرقانونی بخش بزرگی از این اثر ثبتی را تخریب کردند، به دنبال آن، سوداگران اموال فرهنگی، به انجام حفریات غیرمجاز ترغیب شده و موجبات تخریب بیشتر گورستان را فراهم کردند، در نتیجه این حفریات اشیایی را به دست آوردند که بعضاً به وسیله ی نیروی انتظامی آن شهرستان توقیف شدند.
همزمان با آغاز کاوش نجات بخشی، شرکت گاز استان کرمان با هدف افتتاح و بهره برداری هرچه سریع تر، عملیات اجرایی پروژه را با شدت و حدت بیشتری ادامه دادند، که باتوجه به سرعت بخشیدن به روند تخریب گورستان، واکنش سریع بعضی از مسئولین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را به دنبال داشت. آنان ضمن تاکید بر غیرقانونی بودن پروژه گازرسانی، خواهان توقف آن عملیات شدند. این اقدامات سبب آغاز شکایت قضائی اداره کل میراث فرهنگی استان از شرکت گاز شده و در نتیجه آن به دستور قاضی پرونده، عملیات اجرایی خط لوله گاز متوقف گردید.
منبع: عصر توریسم
