مدیرعامل صندوق احیا اظهار داشت: از ۷۵۴ بنای تاریخی كه این صندوق اذن واگذاری آنها را به بخش غیردولتی دارد، مالكیت قطعی ۱۵۹ بنا محرز شده و عدم نفاست ۲۶۹ بنای مصوب هیات وزیران هم تایید شده است.

گروه فرهنگ_ خبرگزاری مهر؛ صندوق احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی بعنوان بازوی اجرایی وزارت میراث فرهنگی فعالیت خویش را درحالی ادامه می دهد که اخیرا با تصویب اساسنامه جدید آن، مبحث توسعه صنایع دستی و فرش دستباف هم به آن اضافه شده است. این بنا می بایست بتواند بناهایی که در مالکیت وزارت میراث فرهنگی هستند و جزو نفایس به حساب نمی آیند و قابلیت واگذاری را دارند، بعد از تعیین کاربری مناسب در یک روال قانونی بناها را به مزایده گذاشته و با تأیید طرح مرمت به بخش غیردولتی واگذار کند. اتفاقی که خیلی از کارشناسان براین باورند روند آن کند پیش می رود. حالا ۳۷ بنای تاریخی صندوق در حال بهره برداری است همینطور ۶۷ بنای آن در لیست بناهای آماده مزایده قرار گرفته و تا کنون ۹۷ بنا هم از آغاز شکل گیری آن واگذار شده است.
سید هادی میرزایی مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی که از سال قبل به جمع خانواده میراثی ها اضافه شده، در گفتگویی با خبرنگار مهر درباره مسائل مختلف صندوق توضیحاتی داد.
* شما از تدوین بانک جامع اطلاعاتی در صندوق اطلاع داده بودید این مبادرت به کجا رسید و اینکه بالاخره صندوق چند بنای در اختیار برای واگذاری به بخش غیردولتی دارد؟
بانک اطلاعاتی را تحت عنوان فهرست جامع صندوق اصلاح کردیم تا دیگر شاهد ادبیات تفکیکی نباشیم. ازاین رو بانک جامعی از بناهایی که طی سلسله مراتب قانون و ضوابط مقرره به صندوق واگذار شده، تهیه و تدقیق شد. بعضی از بناها در دو یا سه فهرست متفاوت از واگذاری ها بود که هنگام تجمیع گفته می شد ۸۰۰ بنا یا ۷۰۰ یا ۸۰۱ بنا در اختیار صندوق است. تعدادی بنا در این فهرست ها مشترک بود. اگر بنایی در مصوبه هیأت وزیران بود و بعد به دستور رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی اضافه شده بود صرفا در فهرست هیأت وزیران قرار گرفت. همه اینها باید توسط صندوق به بخش غیردولتی واگذار می شدند حالا می توان گفت از نظر قانونی برای واگذاری ۷۵۴ بنا اذن قانونی داریم.
* هر چند می بایست بناها پیش از اینکه در لیست بناهای در اختیار صندوق قرار گیرد، از نظر نفیس بودن پالایش می شدند اما گویا این مبادرت به درستی انجام نمی گیرد ازاین رو از این تعداد بنایی که در اختیار دارید چند بنا نفیس هستند؟
طبق دستور آقای طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور و مذاکرات و مکاتباتی که داشتیم ۲۶۹ بنای مصوب هیأت وزیران سیر مراحل عدم نفاست را طی کرده و نفیس نیستند. بخش دیگر بناهایی هستند که مصوبه کمیته نفایس ملی را دارند ازاین رو آنها هم نفیس نیستند. تعدادی هم به صورت موردی مصوبه نفاست را گرفته اند. بخش بعدی هم بناهایی هستند که در دوره های قبل، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی اعلام نموده طبق اصل ۸۳ قانون اساسی جزو نفایس هستند. مثل کاخ پادشاهان و یا بناهایی که به پیش از دوره سلجوقیان برمی گردد این بناها قابلیت واگذاری ندارند.
گاهی برای تعیین نفاست بناها، سلیقه شخصی اعمال می شود درصورتی که نمی توان برپایه سلیقه افراد اظهار داشت که بنایی نفیس هست یا نه. اگر با این نگاه پیش برویم شاید باید گفت بسیاری از بناها نفیس هستند. ما می گوئیم بنای فاخر با بنای نفیس متفاوت می باشد. بعنوان مثال خانه تاریخی امام جمعه یک بنای فاخر است. این بنای فاخر نباید هر نوع کاربری داشته باشد. یا اینکه حمام شیخ بهایی چرا باید فروشگاه شود. آیا حمام شیخ بهایی نفیس است؟ اگر هست چرا بخشی از آن در اختیار شخص حقیقی است. برای نخستین بار در تاریخ میراث فرهنگی یک حمام توسط میراث فرهنگی با همان کاربری حمام احیا شد. وظیفه ما نگاه اقتصادی صرف نیست. صندوق برای تعیین و اعطای مجوز کاربری مناسب در جهت حفاظت و احیای بناهای تاریخی تشکیل شده است. ازاین رو باید از نظرات فردی و گروهی فاصله بگیریم و درباره آنها آیین نامه ای تدوین شود که ملاک عمل قرار گیرد. البته معتقدم که پیش نویس آن در سال ۸۸ توسط صندوق به نمایندگی از وزارت میراث فرهنگی تنظیم شده است.
* چقدر نظرات شخصی خارج از صندوق درباره نفیس بودن آثار، روی واگذاری بناهای تاریخی سایه انداخته است؟
مهمترین دلیلی که شیب واگذاری بناهای تاریخی را از آذرماه به بعد کند کرده همین بحث است. مکلف هستم بنا به اذن واگذاری و تشخیصی که رئیس دستگاه در زمان وقت داده عمل کنم. اگر قانون را ملاک عمل قرار دهیم برپایه قانون باید اظهار داشت که مسؤلان و دستگاه ها اختیاراتی دارند. بنا به اصل استمرار تصمیم مسؤلان، بعضی از بناها به صندوق تفویض و واگذار شده است اگر قرار باشد هر بار هر مسئولی در جایگاه سیاست گذاری قرار گیرد و بخواهد تصمیمات قبلی را نقض کند؛ می شود همان اشکالی که در کشور وجود دارد. آن وقت می گوئیم چرا کارآمدی ما کاهش پیدا کرده است.
ما بر این اساس استدلال کردیم و به استناد آن به سمت واگذاری می رویم. ما تابع سیاست های معاونت میراث فرهنگی هستیم هیچگاه نگفتیم به جای آنها تصمیم می گیریم. چون قائل به آن نیستیم. اگر یک دستگاه اجرایی مانند صندوق، تابع سیاست ها نباشد گرفتار هرج و مرج می شویم اما اگر قرار باشد دستگاه سیاست گذار بازوی اجرایی شود آن هم مشکل ساز است. امروز صندوق بنا به تکلیف و ماهیت قانونی، وظیفه تعیین و اعطای مجوز کاربری مناسب را دارد. اگر قرار باشد بخش دیگری از وزارتخانه هم همین کار را انجام دهد قاعدتاً موازی کاری است. همین طور برعکس اگر ما بعنوان صندوق تعیین نفاست نماییم سیاست گذاری انجام داده ایم. درصورتی که صندوق حق ورود به این مورد را ندارد. اما وقتی ما بعنوان دستگاه اجرایی مطالبه می نماییم سکوت مفهوم ندارد. باید بگویند چه بنایی نفیس هست و چه بنایی نیست.
* پیش از اینکه هربنایی به شما واگذار شود در واقع باید پالایش از این جهت که نفیس هست یا نیست انجام شده باشد اما چرا این اتفاق نیفتاده است؟
وقتی بنایی واگذار شد یعنی از قبل پالایش شده است. این دوره ای که می گویم ربطی به مدیریت فعلی میراث فرهنگی ندارد یک مشکل اپیدمی در کشور داشتیم که در میراث هم وجود داشته است. بعضی وقت ها بنایی که مصوبه هیأت وزیران را داشته به اشتباه گفته اند نفیس است. ما در یک فرایند زمان بر مکاتبه کردیم و گفتیم نامه نگاری های شما با هم مغایرت دارد، یک مرتبه گفته اید این بنا نفیس است و بار دیگر گفته اید که نیست. در اینباره نشست مشترکی گذاشته شد و معاون میراث فرهنگی گفت ۲۶۹ بنایی که مصوبه هیأت وزیران را دارد به همراه بناهایی که مصوبه کمیته نفایس را دارند (حدود ۱۰ بنا) نفیس نیستند.

بخش سوم بناهایی است که به دستور رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و معاون رئیس جمهور با سیر سلسله مراتب اداری توسط رئیس دستگاه ابلاغ گردیده است و از راه صندوق احیا به بخش غیردولتی واگذار می شود.
وقتی می گوئیم سلسله مراتب اداری یعنی اینکه فرض نفاست آنها طی شده است. دستگاه های نظارتی هم به این مورد معتقد هستند که اگر رئیس دستگاه تشخیص داد این بناها نفیس نیستند یعنی دیگر نباید آنها را نفیس دانست. ما امروز در بحث احیای بناهای تاریخی چند مسئله داریم. می گوئیم مقرر است صندوق احیا به نمایندگی از میراث فرهنگی تعیین کاربری مناسب برای بناها کند تا با استفاده از ظرفیت منابع بخش غیردولتی مرمت، احیا و بهره برداری صورت گیرد.
* چند بنا را در دوره خودتان توانستید واگذار کنید؟
بعضی از افراد تصور می کنند اگر بنایی تحویل فیزیکی نشده یعنی قراردادی هم منعقد نشده است در صورتیکه شروع فعالیت اجرایی فرق دارد. برای ما اصل اول حفاظت است. به جهت اینکه این حفاظت مطلوب باشد کارفرما باید فرآیند واگذاری را هوشمندانه انجام دهد. این فرایند از مرحله مزایده آغاز می شود تا به مرحله بهره برداری می رسد. برخی بناها مشکل مالکیت مشارکتی دارند. تعدادی بنا آماده واگذاری بوده ولی یک فردی آمده و مدعی شده و یا افرادی گفته اند که اجازه نمی دهیم سرمایه گذار کار کند. این نیازمند سیر مراحلی است که به مبحث واگذاری مربوط نمی گردد بلکه مسائل اجتماعی مطرح است. ما مکلف هستیم به دستور وزیر و مصوبه عمل نماییم نه ادعای شهرداری یک شهر و افراد و سازمان های دیگر. اگر بخواهیم سر هر مساله ای اول به ادعاها رسیدگی نماییم، نمی توانیم بناها را واگذار نماییم. معتقدیم وقتی ادله ما قانونی می باشد نباید صبر کرد. بناهایی که مشکل مالکیتی داشته باشند واگذار نمی نماییم. هیچ بنایی نبوده که بدون استعلام، مالکیت آنرا واگذار کرده باشیم، مالکیت همه آنها از جانب اداره کل میراث فرهنگی استان ها احراز شده است.
* آیا سند هم برای آنها دارید؟
وقتی می گوئید سند دارید امکان دارد بگویید این بناها به نام صندوق است. نخیر این طور نیست. مالکیت بنایی که مصوبه هیأت وزیران و یا مالکیت دولت را داشته باشد برای ما محرز است مگر اینکه فردی با سند قطعی در این حوزه مدعی باشد.
* در لیست بناهایی که اذن واگذاری دارید، چند بنا با مشکل مدعی مالکیت مواجه هستند؟
مالکیت قطعی ۱۵۹ بنای تاریخی از ۲۶۹ بنا محرز شده است. حدود ۷۰ یا ۸۰ بنا مورد اختلاف است ولی هیچکدام از این بناها واگذار نشده اند. زمانی یک مجموعه یا افرادی در این راه منافعی دارند. ما در بعضی از مزایده ها نزدیک به ۱۰ پاکت را برگشت زده ایم حتی اگر سرمایه گذار اشکال خط خوردگی در اسنادش داشته باشد قبول نکرده ایم چون معتقدم باید کار به درستی پیش برود. اگر به دنبال آماردهی بودیم می توانستیم این اشکالات را نادیده بگیریم و ۲۷ بنا را واگذار نماییم ولی معتقدیم بار کج به منزل نمی رسد.
* چند بنا را در دوره مدیریت خودتان توانسته اید واگذار کنید؟
۱۸ بنا را واگذار کرده ایم که از بین آنها دو بنا اخطار ضبط سپرده گرفته اند چون سرمایه گذار اسناد لازم را نیاورده و یا تضامین انعقاد قرارداد را نداده است. تعدادی هم تحویل داده شده اند اما آغاز به کار نکرده اند. تحویل فیزیکی خیلی از بناها انجام شده اما به علت شیوع بیماری کرونا مأموریتی به کارکنان ندادیم. این روزها بعضی از این اقدامات صورت خواهد گرفت. ۱۵ بنا آماده بهره برداری بود اما به علت کرونا متوقف گردید.
سال ۸۴ تا ۹۲ هشت بنا واگذار شد از سال ۹۲ تا ۹۶ هم ۴۲ بنا، از سال ۹۶ تا تیر ۹۸ هم ۲۹ بنا و از مرداد ۹۸ تا اسفند ۹۸ هم ۱۸ بنا واگذار شده که در مجموع ۹۷ بنا می شود.
* برخی از سرمایه گذاران معطل انجام فرآیندها هستند آیا نمی شد این فرآیندها زودتر انجام شود؟ مانند خانه تاریخی امام جمعه که سرمایه گذار آن گفته از سه ماه پیش منتظر تأیید طرح مرمت است.
ما قائل به سرعت نیستیم. شاید باید در هر کاری به زمان و داشتن سرعت اهمیت داده شود اما در حوزه حفاظت و میراث فرهنگی این طور نیست. باید کارشناس ی ها به دقت و درست صورت گیرد. خانه تاریخی امام جمعه در مرحله طراحی و دریافت مصوبه شورای فنی است. سرمایه گذار، مشاور را معرفی کرده و طرح استقامت بخشی و مرمت در حال تنظیم شدن است ولی هنوز عرضه نشده است. به مشاور ایراداتی گرفته شده بود. قرار شد این مشکلات بزودی حل شود. ما در این بخش سختگیرانه عمل می نماییم چون بحث ما در خانه های تاریخی حفاظت محور صرف است. اما به این مفهوم هم نیست که سرمایه گذار را در فشار بگذاریم. در زمان بهره برداری امتیازاتی هم برای سرمایه گذار قائل می شویم.
* روند طولانی گرفتن تاییدیه ها و … سبب می شود سرمایه گذار با مشکلاتی همچون تورم مواجه شود.
اگر در جایی نیاز باشد از ظرفیت قانونی خود بهره برده و مدت بهره برداری را افزایش می دهیم. برای ما هم بازگشت سرمایه مهم می باشد ولی قرار نیست به جهت اینکه بنایی را واگذار نماییم اصالت آنرا از دست بدهیم. سرمایه گذاران ۷۰ درصد ارزش سرمایه گذاری خویش را تسهیلات می گیرند اما باید توانایی مالی شأن دو برابر هزینه مرمت باشد نمی توان گفت سرمایه گذار ۳۰ درصد آورده داشته باشد و ۷۰ درصد هم از صندوق حمایتی تسهیلات بگیرد. آنها باید بتوانند از عهده سرمایه گذاری بربیایند معمولاً تا زمانی که این تسهیلات را دریافت نمایند ۵۰ درصد پروژه را پیش برده اند.
* عملکرد مدیر صندوق را باید با واگذاری بناها سنجید؟
بحث واگذاری ها کوچک ترین کار امکان دارد که در صندوق احیا انجام می دهیم مطالعات زنجیره ارزش، تهیه سند چشم انداز، تصویب اساسنامه جدید، تدوین آیین نامه های اجرایی همچون اقدامات دیگر خواهد بود. اساسنامه از مدتها پیش متوقف مانده بود اشکالاتی گرفته بودند و مسیر اصلاح آنرا بلاخره به نتیجه رساندیم. ما منتظر اساسنامه نماندیم و بعضی از کارها را همزمان پیش بردیم مانند مطالعات زنجیره ارزش و یا دستورالعمل ها و …. ما تا شهریور ماه ساختار مصوب صندوق را ابلاغ می نماییم. واگذاری بنا یک بخش کوچک از کار صندوق است. ما ۳۴ هزار اثر ملی داریم که که ۸ هزار اثر آن در مالکیت دولت می باشد و از این تعداد ۸۰۰ بنا در اختیار ماست. معتقدیم که وظیفه صندوق احیای آثار تاریخی کشور است.
فشار زیادی روی صندوق است در سال ۹۷ و ۹۸ اعتباری ندادند گفتند که وظیفه اصلی تدوین اساسنامه بوده که انجام نشده در این شرایط اساسنامه را به تصویب رساندیم مصارف ما در سال ۹۸ کمتر از سال ۹۲ بود پیشبینی مصارف صندوق ۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بوده است. ولی ما سال ۹۸ را با سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان بستیم. حتما اگر پول ها را به اشتراک بگذارید همه راضی می شوند اما ما گلوگاهها را بستیم. امکان دارد برخی در این راه ناراحت شوند قرار نیست به خاطر عده انگشت شماری، خیر عمومی را رها نماییم. وظیفه من دیدن خیر عمومی است و تکلیف داشتم هزینه ها را کاهش دهم. در این راه تهدید به جعل سند هم شدم. اما اگر قائل به این بودم که از هر تهدیدی بترسم، حتما نمی توانستم مدیر توانمندی باشم.
* شما گلوگاهها را بسته اید؟
به نظرم اسناد منابع و مصارف صندوق احیا نشان دهنده واقعیت هاست.