به گزارش عصر توریسم مجسمه ای را در محوطه كلیسای وانك می بینیم. قامتی بلند دارد و رنگی تیره. چهره اش تصویر پیرمردی را به نمایش می گذارد كه با حالتی متفكر به جسمی در دستش نگاه می كند. مجسمه متعلق است به فردی كه ۴۰۰ سال پیش كار بزرگی انجام داده است. او اولین چاپ خانه ایران را تأسیس كرده و الان این مجسمه یادواره ای از او و كاری است كه انجام داده است.
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایسنا، در كلیسای تاریخی ارمنی های اصفهان واقع در محله جلفا، مجسمه ای بزرگ از یك پیرمرد رخ می نماید كه عبایی بلند بر تن دارد. یك دستش روی كتاب های چاپ شده در دستگاه چاپی است كه هیچگاه آنرا ندیده، جهت نگاهش نظاره گر یك قالب حروف چینی كوچك است و رد نگاهش تا درهایِ باز كلیسای وانك امتداد پیدا می كند.
مجسمه درست در وسط یك حوض آب تعبیه شده است. از پشت سر هم كه به آن نگاه نماییم، قامتی را می بینیم كه در حال نگاه كردن به قالب حروف چینی است.
مجسمه كلیسای وانك متعلق به «خاچاطور گساراتسی» بنیان گذار اولین چاپخانه ایران و خاورمیانه است.
درباره او چنین نوشته اند: خاچاطور گساراتسی خلیفه ای بود كه در سال ۱۶۳۶ میلادی، اولین چاپخانه ایران و خاورمیانه را در «آمنا پر گیچ مقدس» یا همان كلیسای وانك بنا كرد.
این چاپخانه الان هم فعال است و به قول مسوول كنونی اش، خاچاطور وارتاپد گساراتسی، روحانی قوم پرور و ادب دوست ارمنی، بین سال های ۱۶۳۶ تا ۱۶۳۷ چاپخانه را در محوطه كلیسای وانك بنا نهاده است. پیش از این تاریخ، در ایران و در تبریز، چاپ سنگی رواج داشت اما این چاپخانه به سبك حروف چینی كار می كرد و از این نظر در ایران و خاورمیانه نظیر نداشت.
نخستین كتابی كه در چاپخانه خاچاطور وارتاپد گساراتسی چاپ شد، زبورِ حضرت داوود در سال ۱۶۳۸ میلادی بود. هم اكنون كپیِ این كتاب در موزه كلیسای وانك نگهداری می شود و اصل آن از موزه ای در انگلستان سر درآورده است!
در آن زمان خواست خلیفه خاچاطور این بود كه چاپخانه ای مجهز با توان بالا داشته باشد؛ بنابراین در سال ۱۶۳۹ یكی از شاگردان خود به نام «خلیفه هوانس» را به ایتالیا فرستاد تا دانش لازم را كسب كند و سپس به جلفا برگرد. خلیفه هوانس چندین سال در هلند مسكن كرد و پس از آشنایی با اصول چاپ مدرن، با یك دستگاه چاپ به كلیسای وانك برگشت. ولی در آن زمان خلیفه خاچاطور از دنیا رفته بود و هوانس بعد از شنیدن این خبر ضربه روحی سنگینی خورد، آن قدر سنگین كه سالیان سال دستگاه جدید او بی استفاده ماند. بعضی از ارامنه با چاپ كتاب كه نشانه ای از تجدد بود مخالفت داشتند و شاید به همین علت یا چیزهای دیگر، چاپخانه وانك یك مرتبه آتش گرفت و سوخت. بنای فعلی چاپخانه مربوط به سال ۱۹۳۰ میلادی است. از طرفی خلیفه هوانس زمانی به كار چاپ برگشت و سال ۱۶۴۷، یك كتاب تقویم هم به چاپ رساند اما به علت مخالفت هایی كه گفته شد، دل آزرده چاپخانه را تعطیل كرد و دست آخر هم طی یك خیانت، به قتل رسید. چاپخانه پس از فوت خلیفه هوانس تا سال ۱۶۸۷ به مدت چهل سال فعالیتی نداشت تا اینكه خلیفه استپانوس دستگاه چاپ او را به كار انداخت و درباره مسائل مورد بحث ارامنه، كتاب هایی را چاپ كرد.
بار دیگر چاپخانه تعطیل شد. در سال ۱۸۴۴ مانوك هوردانیان، یك دستگاه چاپ به چاپخانه اهدا كرد و طبق روایات نقل شده به علت نبود نیروی متخصص و كاردان از آن استفاده ای نشد.
یكی از دستگاه های چاپ واقع در این چاپ خانه