به گزارش عصر توریسم نزدیک به ۸۰ سال پیش با جاری شدن سیل در زمین های کشاورزی کاشان، تمدنی به قدمت نزدیک به هشت هزار سال با ابزارآلات و سفالینه هایی متفاوت از ابزارهای کنونی مشاهده شد که حیرت و حس کنجکاوی همگان را برانگیخت.
تپه های سیَلْک (Sialk) یکی از محوطه های باستانی مهم فلات مرکزی ایران و در اصل ویرانه کهن ترین زیگورات باستانی ایران که اولین تمدن شهرنشینی در آن شکل گرفته است.
محوطه باستانی سیلک یکی از ارزشمندترین محوطه های باستانی ایران و جهان است که نزدیک به هشت هزار سال پیش (از دوران روستانشینی تا دوران ماد)، شواهد و مدارک تحولات زندگی بشر را در خود نگاه داشته است.
این محوطه شامل تپه شمالی (سیلک کوچک)، به مساحت نزدیک پنج هکتار، تپه جنوبی (سیلک بزرگ)، به مساحت نزدیک هشت هکتار و ۲ گورستان به نامهای گورستان الف و گورستان ب است.
این تپه ها به ترتیب از قدیم به جدید آثار دوران مختلف تمدن بشری شامل عصر نوسنگی، عصر مس و سنگ، دوران شهرنشینی، عصر مفرغ و آهن و دوره ماد را به نمایش می گذارند.
مهمترین آثار تمدنی شناخته شده در سیلک شامل اولین روستاها و خانه های ساخته شده به دست بشر، اولین جانوران و گیاهان اهلی، اولین کوره های پخت سفال و ذوب فلز و اولین آثار خط و نوشتار است.
این محوطه در سالهای ۱۳۱۲، ۱۳۱۳ و ۱۳۱۶ خورشیدی برای اولین بار از جانب هیات دیرینه شناسی فرانسوی به سرپرستی رومن گیرشمن مورد کاوش قرار گرفت.
سیلک همینطور در سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵ خورشیدی، از جانب هیات دیرینه شناسی ایرانی به سرپرستی صادق (شاپور) ملک شهمیرزادی مورد کاوش و بازبینی قرار گرفت و نتایج این پژوهشها در چندین جلد کتاب به چاپ رسید و در دسترس همگان قرار گرفت.
این اثر ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۳۸ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در لیست اثرهای نامزد جهانی قرار دارد.
تپه های سیلک کاشان بعنوان اولین تمدن یکجانشینی فلات مرکزی ایران در حالی از گردشگران نوروزی پذیرایی می کند که برخی جاذبه های فرهنگی و تاریخی این شهرستان همچون مجموعه تاریخی باغ فین به علت شرایط کرونایی تا اطلاع بعدی تعطیل می باشد.
بازدید از سیلک در تعطیلات نوروز
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک با یادآوری تصمیم ستاد مدیریت کرونا در کاشان در خصوص تعطیلی مکان ها و محوطه های تاریخی در تعطیلات نوروز اضافه کرد: گشایش محوطه های روباز و بدون ازدحام به دستور مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان از روز دوم فروردین ماه انجام شد، ازاین رو بازدید گردشگران از فضای باز محوطه تپه های باستانی سیلک روزانه در تعطیلات نوروز برای گردشگران برقرار است.
جواد حسین زاده ساداتی در گفتگو با خبرنگار ایرنا عنوان کرد: بازدید روزانه از تپه های باستانی سیلک با کاهش ۹۰ درصدی به علت محدودیت های شرایط کرونا و رعایت شیوه نامه های بهداشتی نزدیک به ۳۰۰ نفر رسیده است.
به گفته وی، این در شرایطی است که قبل از انتشار کرونا در سال ۱۳۹۸ روزانه ۲۵۰۰ تا سه هزار توریست از این محوطه باستانی بازدید می کردند.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک تصریح کرد: بازدیدکنندگان می توانند با رعایت بهداشتی بخصوص داشتن ماسک هر روز از ساعت ۹ تا ۱۸ با حضور راهنمایان گردشگری میراث فرهنگی، دانشجوی دانشگاه کاشان و راهنمای الکترونیکی از راه پرداخت هزینه از این پایگاه دیدن و خدمات گردشگری دریافت نمایند.
حسین زاده ساداتی، با تکیه بر رعایت شیوه نامه های بهداشتی حتی با ضدعفونی کردن سطوح مورد بازدید گردشگران عنوان کرد: مجموعه فضاهای نمایشگاه پایگاه باستانی سیلک شامل یافته های دوره های مختلف سیلک و یک سالن نمایش این پایگاه در معرفی مستندهای نمایشی به علت رعایت شیوه نامه های بهداشتی بسته است.
وی افزود: تپه های باستانی سیلک بخش مهمی از این پایگاه در فضای باز است که گردشگران می توانند بخشی از خمره ها، دفینه ها، ترانشه ها و کارگاه های پرفسور گریشمن بعنوان اولین کاوشگر در این محوطه دیدن کنند.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک با یادآوری اینکه چهار غرفه با راه اندازی نمایشگاه، سالن نمایش و مستندهای آن هم برای دانش آموزان و گردشگران بوجود آمده بود تا با نحوه ساخت سفال، ابزار سنگی، نوشتن خطوط باستانی و فلزگری آشنا گردند، افزود: راه اندازی و بازدید از این فضاهای سربسته نمایشگاهی، نمایشی و آموزشی به علت همزمانی با آغاز دوره همه گیری کرونا و رعایت شیوه نامه های بهداشتی متوقف گردید که امید است پس از رفع این بیماری برای گردشگران و علاقه مندان قابل بازدید و استفاده گردد.
وی خاطرنشان کرد: طراحی ایجاد مجموعه تاریخ فرهنگ سیلک هم با کمک مشاور برای ۲-۳ سال آینده برنامه ریزی و مکان آن در جنوب محوطه باستانی سیلک جانمایی شده است.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی سیلک بهره برداری از این طرح را نیازمند مشارکت خیران میراث یار دانست و افزود: یافته های سیلک از دوره گریشمن در این مجموعه در چارچوب نمایشگاهی پس از این همه گیری در معرض دید گردشگران قرار می گیرد.
حسین زاده ساداتی سیلک با تمدن و مدنیتی به قدمت پنج تا ۶ هزار سال را متعلق به کاشانی ها دانست و اضافه کرد: مدنیت و تمدن شهری اینجا بعنوان اولین شهرهای جهان جدا از این روستا که هشت هزار سال قدمت دارد حاصل فعالیت و کوشش خود کاشانی ها و نیاکان آنان است که باید در محافظت جدی از آن مطالبه گری کنند.
به گفته وی، سیلک سرمایه و ثروتی برای مردم کاشان است که منفعت و ضرر از بین رفتن و صدمه آن به خود کاشانی ها می رسد.
عضو هیات علمی گروه دیرینه شناسی دانشگاه کاشان افزود: البته از آنجائیکه این مجموعه پرارزش جهانی است منفعت حفظ یا ضرر صدمه به آن برای کل جهان است ازاین رو افزون بر مطالبه گری کاشانی ها در حفاظت هر چه بیشتر از آن هیچ سستی و خللی نباید در روند تثبیت جهانی شدن آن رخ دهد.
کاوش تپه های سیلک از نگاه یک دیرینه شناس پیشکسوت
مرمتگر و دیرینه شناس پیشکسوت کاشانی هم با یادآوری کاوش تپه های باستانی سیلک به سرپرستی گریشمن فرانسوی در سال ۱۳۱۲ اظهار داشت: تشخیص وجود ۲ تپه شمالی و جنوبی در چهار کیلومتری جنوب غرب کاشان و تالیف ۲ جلد کتاب ارزشمند برای این مرز و بوم حاصل کار این دیرینه شناس فرانسوی پس از سه سال شد.
عباس اعتماد فینی ضمن اشاره به تقسیم دوره های سیلک از جانب گریشمن به ۶ دوره فرهنگی افزود: سیلک اولین تمدنی است که انسان ها هزاره ششم پیش از میلاد از خود به یادگار گذاشتند.
وی خاطرنشان کرد: ایران در مناطق دیگر هم محوطه باستانی با قدمت کمتر یا بیشتر از سیلک دارد اما هیچیک امتیاز و تقدم این محوطه باستانی به علت استمرار زندگی از هشت هزار سال پیش تا کنون ندارد.
به گفته این باستان شناس، دور از انتظار نیست افرادی که در جوار تپه سیلک سکونت دارند از آن طایفه قدیم باشند.
اعتماد فینی با تکیه بر خلق ریسندگی، بافندگی، رنگ، نقشه، سفال گری و ذوب فلز برای اولین بار در سیلک عنوان کرد: این اثر یکی از ارزشمند ترین مکان ها و امانت های به یادگار مانده و ارث رسیده از نیاکان کاشانی هاست که نباید با توفان فراموشی ویران شود.
وی اضافه کرد: سال ۱۳۲۸ و از ۱۳ سالگی در شوش دانیال با گریشمن فرانسوی کار خویش را بعنوان شاگرد شروع و به مدت ۱۸ سال با او همکاری کرد.
به گفته این باستان شناس، یکی از افتخارات زمان کاری وی اینست که ۱۰ سال با «ژان پِرو» جانشین آقای « گیرشمن» مرمت چغازنبیل ارزشمند ترین، بلندترین، بزرگترین و زیباترین بنای در جنوب ایران را انجام داده است.
اعتماد فینی با تکیه بر اهمیت تربیت باستان شناسان اظهار داشت: باید بودجه ای برای دانشجویان این رشته پس از تحصیلات دانشگاهی اختصاص پیدا کند تا بتوانند در جهت مرمت ودیعه های پرارزش تاریخی و افزایش تجربیات علمی و عملی خود در کنار استادهای متبحر گام بردارند.
«عباس اعتماد فینی» فرزند استاد «احمد اعتماد فینی» متولد ۱۳۱۵ همکار «رومن گریشمن» دیرینه شناس فرانسوی در عملیات مرمت و به سازی تپه های سیلک است که در سال ۹۴ بعنوان مرمتگر نمونه از تلاشهای وی برای حفظ و مرمت تپه های سیلک قدردانی گردید.
وی در ۱۳ سالگی به هیات دیرینه شناسی فرانسوی پیوست و اولین همراهی او با گریشمن در حفاری های خوزستان بود؛ از بدو ورود به گروه با خانم «تانیا گریشمن» همسر رومن گریشمن همکاری و در مرمت اشیای باستانی او را یاری می کرد.
اعتماد فینی هرچند تحصیلات آکادمیک ندارد اما به علت تجربه فراوان از بزرگ ترین مرمت گران اشیای باستانی در کشور به شمار می آید.
یک هزار و ۷۰۰ اثر پرارزش تاریخی در کاشان
معاون مدیرکل و رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کاشان اظهار داشت: این شهرستان با برخورداری از یک هزار و ۷۰۰ اثر دارای ارزش تاریخی، طبیعی و معنوی شامل ۳۲۵ اثر ثبت ملی و یک اثر ثبت جهانی، است.
مهران سرمدیان عنوان کرد: ۳۴ اثر کاشان هم با موضوعات آیین ها، صنایع دستی، مهارت و دانش همچون مهارت فنون مسگری، آیین نخل گردانی، مهارت پخت کلوچه کاشان در لیست آثار میراث ناملموس کشور و ۲ مهارت بافت قالی کاشان و آیین قالی شویان مشهد اردهال کاشان در لیست میراث معنوی جهانی ثبت شده است.
وی همینطور شمار مرکزهای بوم گردی در کاشان ۱۶ باب با ۱۱۷ اتاق و ۴۲۴ تخت و تعداد میهمان پذیرها را هم پنج باب با ظرفیت ۱۵۳ تخت برشمرد.
به گفته وی، ۳۴ باب اقامتگاه سنتی با ۴۲۷ اتاق و ۱۰۵۲ تخت، هشت باب هتل یک تا چهار ستاره با ۳۳۸ اتاق و ۸۹۱ تخت، چهار هتل آپارتمان با ۳۵ اتاق و ۱۱۸ تخت در شهرستان کاشان وجود دارد.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان خاطر کرد: مجموع ظرفیت اقامتی کاشان سه هزار و ۲۶۵ و اشتغال یک هزار و ۱۵۳ نفر در تاسیسات گردشگری این شهرستان است.
سرمدیان عنوان کرد: همینطور پنج سفره خانه سنتی، ۲۱ دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی، چهار مجتمع بین راهی، ۲ آموزشگاه گردشگری، ۱۸ اقامتگاه بوم گردی، یک شرکت حمل و نقل گردشگری، یک شرکت خانه مسافر به ظرفیت ۱۲۰ خانه در کاشان فعالیت دارد.
شهرستان کاشان با برخورداری از یک هزار و ۷۰۰ اثر دارای ارزش تاریخی، طبیعی و معنوی شامل ۳۲۵ اثر ثبت ملی و یک اثر ثبت جهانی، در فاصله نزدیک به ۲۰۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع است.