به گزارش عصر توریسم، مازندران سنت باران خواهی که در زمان خشکسالی در مازندران برگزار می شد یکی از آیین های باستانی استان بوده که امروزه به فراموشی سپرده شده است. این گزارش پیشینه و چگونگی برگزاری آیین های کهن مازندران در حیطه آب رسانی را بازخوانی می کند که همه آنها تحت عنوان باران خواهی شناخته می شوند.
مازندران به دلیل شرایط جغرافیایی نسبت به سایر نقاط ایران منطقه پرباران به حساب می آید اما گاهی گرفتار کم آبی و خشکسالی شده که برای رفع این مشکل در سالیان دور مازندرانی ها مراسم باران خواهی در این دیار برگزار می کردند.
برای بررسی این سنت دیرینه اقوام گذشته مازندارن به سراغ جهانگیر نصر اشرفی، یکی از پژوهشگران میدانی ایران در زمینه قوم شناسی و موسیقی اقوام که ۱۱۴ اثر انتشار یافته مکتوب، صوتی و تصویری دارد رفتیم، وی اهل مازندران است و دانشنامه طبرستان اثر ماندگار اوست. او همینطور دبیر و مدیر چندین کنگره و جشنواره موسیقی، نمایش ملی و بین المللی است.
این پژوهشگر در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به این که این مراسم بیشتر از سوی جوانان به صورت جمعی به همراه کاربرد نمادهای گوناگونی از نیروهای فرازمینی اجرا می شد، اظهار نمود: بخش پایانی مراسم که دعا و نیایش در مکانهای مقدس بود توسط بزرگسالان انجام می گرفت.
نصر اشرفی اضافه کرد: در دوره باستان جشن های آبانگان یعنی نیایش فرشته آب از جانب زنان در کنار دریا یا رودخانه در روز ۱۰ آبان ماه برگزار می شد؛ آبریزان به معنای آب پاشی در روز ۱۳ بهمن ماه، تیرگان یعنی یادبود فرشته باران در روز ۱۳ تیرماه برای بزرگداشت فرشته آب و طلب باران در ایران است.
وی خاطرنشان کرد: ایرانی ها با پذیرش دین اسلام به آداب و رسوم خود رنگ مذهبی دادند و از آن پس به جای خواندن سرودی از پیشینیان برای درخواست باران، آیات قرآنی را خواندند و به ائمه اطهار متوسل شدند و به جای آتشکده ها در مساجد و تکایا گردهم جمع شدند.
این استاد هنر خاطرنشان کرد: پاسداشت جشن ها و آیین های در رابطه با آب و باران برای اهالی طبرستان که پیوسته در طول تاریخ به مرور با خاطرات اساطیری و یادمان های ایرانی خو گرفته اند جزئی جدانشدنی از فرهنگ شده است.
وی خاطرنشان کرد: خشکسالی های ادواری که برخی تاریخ نویسان این منطقه به آن اشاره کرده اند هم سبب شد تا برای رهایی از آن مراسم و تشریفات آیینی متعدد پدید آید بنابراین علاوه بر مراسم شیلان و شیلان کشی و توسل به خداوند و اتکا به اعتقادات دینی و مذهبی قربانی ها، آیین ها، مراسم و نمادهای متعدد به وجود آمد.
اسامی مختلف رسوم باران خواهی
نصر اشرفی اظهار داشت: برگزاری مراسم شیلان کشی (مراسمی برای باران خواهی در مازندران است) چه بعنوان بخشی از یک آیین و چه مراسمی مستقل از باورهای راسخ مردم، در برآورده کردن تمنای آفتاب یا باران و از سنت های رایج در مراسم باران خواهی بوده است.
ین پژوهشگر اظهار داشت: خلق عروسک هایی همچون چمچمه خاتون، درست کردن انواع مترسک، دفن کردن استخوان سر اسب در آب چشمه یا گل و لای نهرها و در مواردی بیرون آوردن از آب چشمه یا نهر و آلودن آن به پیشاب فرزند ارشد خانواده، امید بستن به صدای قورباغه، گروگان گرفتن عمامه سادات و ملاهای آبادی، پاشیدن آب بر سر و روی سادات یا انداختن آنان در آب چشمه یا نهر و زنان بیوه را به عقد آب درآوردن تنها گوشه ای از باورها، مراسم و نمادهای باوری در آیین های باران خواهی این سرزمین است.
این محقق همینطور اضافه کرد: در مازندران آدابی چون خیس کردن جلد قرآن، منبرکشی طلب باران با توسل به مقدسات، نمازباران خواندن، خیس کردن منبر، دفن برنج قربانی و درخواست باران، پاشیدن آب بر روی سادات، انداختن افراد مقدس در آب، آپاش آپاش، قربانی کردن، آتش زدن استخوان حیوان، نذر چهل دانه گندم، خدای باران و کلاه بر زمین زدن سادات حاکی از آمیختگی اعتقادات و باورهای پیشاتاریخی و تاثیرپذیری از همه ادیان مذاهب و نحله های فکری و فلسفی است که در ساخت مراسم و آیین های ثبت شده اند.
نصراشرفی تصریح کرد: برخی از این آیین ها مانند دعا و نیایش دست جمعی در مکانهای مقدس اجرا می شد. البته خیلی از این آیین و مراسم با مبحث باران خواهی از سال ۱۳۴۲ شمسی رفته رفته منسوخ شده و رو به فراموشی رفنه است.
یاالله، یاقرآن، امشب بباره باران
در این ارتباط ثریا میرکاظمی فرد، مادر ۷۹ ساله بابلی در گفتگو با ایسنا از سنت باران خواهی یکی از روستاهای بابل می گوید که چندسالی است به فراموشی سپرده شده است.
وی اضافه کرد: در گذشته روستاهای بابل رودخانه های پرآب و زلال و جنگل های کوچک و بزرگ با درختان سربه فلک کشیده جلوه خاصی می داد. در آن شرایط هم گاهی با کمبود بارش و خشکسالی مواجه می شدیم در صورتی که محصولات ما احتیاج به آبیاری داشتند.
میرکاظمی فرد خاطرنشان کرد: سنت های باران خواهی با درخواست بارش از زمان اجدادمان سینه به سینه به ما رسیده بود و چون باور قلبی به این سنت ها داشتیم حتما برای ما اتفاق می افتاد.
وی افزود: یکی از سنت های باران خواهی در منطقه ما شستن پارچه سبز بود که معمولا قرآن مجید را بعد تلاوت در آن قرار می دادند، زنان روستا همزمان مبادرت به شستن این جا قرآنی سبز کرده و فردای آن روز شاهد بارش باران بودیم.
میرکاظمی فرد اضافه کرد: یکی دیگر از سنت های مهمی که در زمان ما رسم بود این گونه بود که یکی از پیرزنان روستا که بزرگ روستا و مورد احترام مردم بودند در هنگام خشکسالی کودکان روستا را جمع می کردند و در یک مسیر خاص از مسجد یا تکایا به سمت امزاده محل پشت سر این مادر حرکت کرده و با صدای بلند می گفتند، «یا الله یا قرآن امشب بباره باران» که وقتی به امامزاده می رسیدند باهم داخل امامزاده شده و این مادر از امامزاده می خواست به احترام دل پاک کودکان باران الهی نازل شود که حتما نازل می شد.
وی خاطرنشان کرد: امروزه از این سنت زیبا هیچ خبری نیست و اگر هفته ها باران نبارد گویا مردم هیچ واکنشی نشان نمی دهند.
منبع: عصر توریسم
