عصر توریسم: ساختمان مخابرات شیراز نه در حریم و عرصه بلکه در حیاط دیوانخانه قرار گرفته و مانع جدی برای ثبت جهانی پرونده محور زندیه است پرونده ای که باید تا سال دیگر به یونسکو ارسال شود.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ دیوانخانه قوام ملکی یا دیوان خانه وکیل یکی از بناهای تاریخی شیراز است که تا فروردین ماه امسال در آن به روی گردشگران بسته بود. این عمارت از دهه ۷۹ تا کنون درحال مرمت است و با این وجود خیلی اوقات درش به روی گردشگران بسته بود و همین موجب می شد تا مرمت ها باردیگر تجدید شود چون کسی به وضعیت آن رسیدگی نمی کرد. اما محمد ثابت اقلیدی مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس آنرا باز کرد با این امید که بتواند آنرا در زمره پرونده ثبت جهانی محور زندیه قرار دهد.
این عمارت جایگاه دستگاه اداری کریم خان زند بوده است و مردم شکواییه ها و تقاضای خودرا به اینجا می آوردند. ورودی بنا در عصر زند از ضلع شرقی بود و بوسیله معبری تاق دار به ارگ متصل بود. روبروی بنا، باغ و حیاطی بزرگ با حوض های تزئینی قرار داشت. در دوران زندیه دو ستون سنگی در جلو آن بوده است؛ اما آقا محمد خان قاجار بعد از به حکومت رسیدن، آن دو را به تهران برد و بجای آنها، دو ستون چوبی کار گذاشت. این عمارت، حیاطی بسیار وسیع داشته و به باغ نظر متصل می شده است. در دوره رضا شاه پهلوی درختان آنرا بریدند و ساختمان پست خانه، مخابرات و بانک ملی مرکزی شیراز را در آن ساختند.
ساختمان شرکت پست، در مهر ماه سال ۱۳۸۲ تخریب و پی های حیاط دیوان خانه از زیر آن پیدا شد. حالا از آن مجموعه، تنها ساختمان مخابرات است که به عنوان ساختمان مزاحم برای پرونده زندیه شناخته شده است چون قسمت اعظمی از حیاط بواسطه این بنا نصف شده و منظر دیوانخانه را نیز از بین برده است.
عمارت زیبای دیوانخانه که روزگاری ساختمان اداری زندی ها در شیراز بوده؛ ۸۴۰ مترمربع مساحت دارد و در ۲ طبقه با سنگ و آجر به دستور کریم خان زند تولید شده است. این بنا با معماری درون گرای آن دوران یک مشکل بزرگ دارد و آن هم وجود ساختمان مخابرات واقع در حیاط این بناست. ساختمانی که ۵۰ سال پیش ساخته شد و عملاً بخش زیادی از این بنا را اشغال کرد. حالا هر کسی که وارد این عمارت می شود باید از کنار ساختمان مخابرات رد شود، تابلوی کوچکی را در ۵۰ قدمی ارگ کریم خانی پیدا کند که نوشته این اثر در لیست میراث ملی واقع شده است.
بعد از آن وارد حیاط کوچکی شود که نصف بیشترش، آن طرف فنس قرار دارد جایی که محدوده ساختمان مخابرات می شود. اما وقتی به عمارت اصلی دیوانخانه نگاهی بیندازی متوجه شکوه این باغ عمارت خواهید شد. عمارتی که رو به رویش یک حوض بزرگ با درختانی سر به فلک کشیده داشته است اما از آن تنها بخش کوچکی در اختیار عمارت باقی مانده است.
این عمارت که در کمیته نفایس ملی سال ۱۴۰۰ به عنوان اثر ملی نفیس شناخته و با واگذاری آن به بخش خصوصی مخالفت شده بود؛ همه نوع هنر دوره زندیه را داراست، بیرونش را حجاری سنگ کرده اند، نمای بیرونی ارسی های قدیمی دارد. مقرنس کاری ها و نقاشی های مکتب شیراز از خاصیت های مهم آنست. بخش اصلی اتاق داخلش نقاشی های رنگی شده که هنوز آثارش وجود دارد به ویژه وقتی که تمیز و کمی مرمت شد. تزئیناتی که در این بنا به کار رفته زمانی در ارگ کریمخانی نیز وجود داشته است.
حالا این بنای تاریخی جزو دیدنی های شیراز است ولی باید جزو محور جهانی زندیه نیز قرار گیرد. چون مقرر است این پرونده تا سال دیگر تهیه و برای ثبت در لیست پیشنهادی به یونسکو ارسال شود.
ولی مشکل این عمارت قرار گرفتن ساختمان مخابرات در حیاط است. شهرداری در نظر دارد تا با آزادسازی بخشهایی از اطراف ارگ کریمخانی، میدانی مانند میدان نقش جهان در اصفهان بوجود آورد اگر این اتفاق بیفتد؛ باید ساختمان مخابرات تخریب و مابقی عمارت عین به عین ساخته شود. در آن صورت با آزادسازی حریم ارگ کریمخانی و احیای بازار قدیمی، دیوانخانه در همسایگی میدان بزرگ قرار می گیرد. این میدان قبلاً هم وجود داشته است و به عنوان میدان عمومی شهر، به آن میدان توپخانه می گفتند.
در این زمینه، محمد ثابت اقلیدی مدیرکل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس به خبرنگار مهر می گوید: شهرداری شیراز تا حدود تملک ها برای احیای میدان توپخانه یا نقاره خانه را انجام داده است. ولی ساختمان مخابرات، هنوز تملک نشده و ما پیگیر تملک آن هستیم. چون این بنا منظر محور زندیه را تخریب کرده و مانع ثبت جهانی است. وی با تأکید بر این که احیای دیوانخانه جزو اولویت های ماست می گوید: بعد از احیای این بنا، مرمت ارگ کریمخانی را هم امسال انجام می دهیم تا یک مسیر دسترسی مشابه تخت جمشید داخل ارگ ایجاد نماییم. در مسافرت دوم هیأت دولت، مصوب شد که محور زندیه باید ثبت جهانی شود، با اهمیت ترین مشکل اتصال دیوانخانه به عنوان یکی از عناصر کلیدی با محور زندیه است. باید این بناها به هم متصل شوند. حتی موزه پارس هم که در نزدیکی ارگ است و در محور زندیه قرار دارد مرمت اساسی می شود.
اقلیدی می گوید: اگر برای موزه منطقه ای اعتبار جذب نماییم، اشیای موزه پارس را به آنجا انتقال می دهیم تا موزه پارس و باغ نظر به آرامگاه کریمخان زند تبدیل گردد مانند آرامگاه سعدی و حافظ که در شیراز داریم در آن صورت اسم موزه پارس هم برداشته می شد. مغازه های اطراف هم باید با آرایه ها و نماهای منطبق با ارگ استانداردسازی شوند. ….. عکس ها از خلیل امامی
