عصر توریسم: به گزارش عصر توریسم، قالی شویان یکی از آیین های سنتی ـ مذهبی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و  هر سال در دومین جمعه مهرماه در آبادی «مشهد اردهال» برگزار می گردد و مهرماه ۱۴۰۱ بعد از دو سال وقفه به علت کرونا، بار دیگر جان گرفت.
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایسنا، آیین کهن قالی شویان در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به علت همه گیری ویروس کرونا برپا نشد؛ جمعیت زیاد شرکت کنندگان در این مراسم و بیمِ انتقال ویروس، مانع از برگزاری آن شد. حالا بعد از دو سال وقفه، آیین قالی شویان که ثبت جهانی هم شده است، هشتم مهرماه در مشهد اردهال در نزدیکی کاشان برگزار شد که جمعیت قابل توجهی هم در آن شرکت کردند.

ریشه قالی شویان
عباس تراب زاده که مسؤول تهیه ی پرونده آیین قالی شویان برای ثبت جهانی در یونسکو بود، در رابطه با این آیین به ایسنا گفته است: در سال اول یا سوم هجری قمری، امام محمد باقر (ع) یکی از فرزندان خویش را به دعوت اهالی فین کاشان برای تبلیغ به این شهر فرستادند که به علت محبوبیت فرزند امام محمد باقر (ع) در بین مردم، او توسط حاکم وقت به شهادت رسید. مردم کاشان بعد از شهادت او، از این واقعه آگاه شدند. به همین دلیل، پیکرش را در یک قالی پیچیدند و او را کنار جوی آبی نزدیک امامزاده شاهزاده حسین بردند و غسل دادند، باردیگر برگردانند و دفن کردند. بعد از این جریان، برگزاری آیین قالی شویان در مشهد اردهال رسم شد.
البته در رابطه با آیین کهن قالی شویان، روایت هایی گوناگونی مطرح است و بعضی از محققان و نویسندگان سابقه آیین قالی شویان را در آیین های کهن ایرانی ریشه یابی می کنند و یا خاستگاه و بن مایه آنرا از ایران باستان می دانند، در مواردی قالی شویان را بی ارتباط با سوگ سیاووس ندانسته اند. این احتمال هم داده می شود برخی باورها و آیین های پیشین ایرانی ها در گذر زمان، با آداب و عقاید مذهبی اسلامی درآمیخته و یا جایگزین شده باشد.

آیین های برگزاری قالی شویان
این مراسم در سه بخش انجام می شود: بخش اول، نماد حماسه اهالی فین است که به قصد یاری امامزاده در جنگ باحاکم وقت اتفاق افتاده، اما زمانی رسیدند که سه روز از شهادت آن امام گذشته بود. در این حال، مردم هر کدام چوبی به دست دارند و در صحن مرکز یا امامزاده سلطان علی (ع) * اجتماع می کنند و گروه دوم هم در صحن شاهزاده حسین با آداب خاصی به چوب به دستان صحن مرکزی می پیوندند. بعد از روضه خوانی و سینه زنی، نمایندگان روستای خاوه اردهال یک قالی پیچیده شده در پارچه مشکی را از صحن مطهر امامزاده به معتمدین و اهالی فین تحویل می دهند که نماد همان قالی مقدسی است که به هنگام شهادت پیکر امامزاده را در آن پیچیده بودند.
حاملان قالی مقدس، آنرا از ایوان صفا به داخل صحن مرکزی آورده و حسین حسین گویان و با تکان دادن چوب دستی های خود که نمایش نبرد نمادین با قاتلان آن حضرت را به تصویر می کشند و سپس قالی را به سمت نهر آب کنار شاهزاده حسین می برند و آنرا شست وشو می دهند. شست وشوی نمادین به این صورت است که چوب به دستان، چوب های خویش را در آب برده و بر قالی می چکانند و بعد از آن، اهالی فین، قالی مقدس را به صحن صفا آورده و باتشریفات خاص، تحویل خادمان امامزاده می دهند و بعد از سوگواری، مقارن اذان ظهر، مراسم خاتمه پیدا می کند.
* بقعه سلطان علی بن امام محمد باقر (ع) یکی از بناهای تاریخی اصفهان است که سابقه تاریخی آنرا به دوره سلجوقیان نسبت می دهند که در دوره های مغول، تیموری، صفوی و قاجار، تعمیراتی بر روی آن انجام شده است.

ثبت جهانی آیین قالی شویان
دو اثرِ مهارت های سنتی در بافت فرش کاشان و آئین سنتی مذهبی قالی شویان مشهد اردهال در لیست میراث ناملموس جهانی در سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۱ بعنوان آثار معرف و نیازمند پاسداری فوری، ثبت شدند.
تراب زاده ـ مسؤول تدوین پرونده ثبت جهانی آئین قالی شویان ـ در رابطه با علل ثبت جهانی این آیین هم به ایسنا گفته است: از شاخصهای مهم آیین قالی شویان انتقال نسل به نسل، مردمی بودن و پویایی و زنده بودن آن است که در پرتوی وفاق و اتحاد اجتماعی و همدلی شکل می گیرد. از این حیث است که از این آیین یک گردهمایی صلح آمیز تعبیر می شود. همینطور حوزه های دیگر میراث معنوی از قبیل شعائر ماه محرم، تقدس آب، گاه شماری و تقویم محلی، نقش صنایع دستی و دانش بومی را در بر گرفته است. استفاده از قالی که یک عنصر فرهنگی و بومی است و از دانش و مهارت بومی برخاسته، حکایت از محبت مردم آن زمان به حضرت سلطان علی و هم تقدس پیکر پاک آن حضرت دارد. ازاین رو تمام این عوامل دست به دست هم داد تا این اثر فرهنگی قابلیت ثبت در لیست میراث معنوی یونسکو را پیدا کرد و در نهایت در آذر ماه ۹۱ در لیست آثار ناملموس سازمان علمی ـ فرهنگی یونسکو به ثبت جهانی رسید.

منبع: