عصر توریسم: خاطرات جنگ و دوران دفاع مقدس به عنوان قسمتی از تاریخ ایران ثبت شده است. برای حفظ و یادآوری آن چه در این هشت سال رخ داد، مستندنگاری های زیادی انجام شده و بخش دیگری از این تاریخ نیز به عنوان «یادمان های دفاع مقدس» در لیست آثار ملی کشور، ثبت شده است. با این وجود وضعیت حفاظت و نگهداری تعدادی از این یادمان ها چندان مناسب نمی باشد و بارها درباره ی آنها هشدار داده شده است.
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایسنا، در طول هشت سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، مناطقی از خاک ایران به جبهه های نبرد تبدیل گشته بود؛ مناطقی که امروز یاد رزمنده ها و شهدای این جنگ بر آنها نقش بسته است و هنوز هم آثاری از آن دوران در این مناطق دیده می شود. آن مناطق جنگی حالا به یادمان هایی از دفاع مقدس تبدیل گشته است که مردم زیادی از سراسر ایران در قالب کاروان های راهیان نور به آنها سفر می کنند.
شماری از این مناطق که قسمتی از حافظه بشری و تاریخ ایران است، در لیست میراث ناملموس کشور ثبت شده است. هرچند در سال ۱۳۹۴ فرهاد نظری ـ مدیرکل وقت دفتر ثبت سازمان میراث فرهنگی، از تهیه لیست جدیدی به نام «میراث فرهنگی انقلاب و دفاع مقدس» برای حفاظت و نگهداری بهتر، آگاهی داده بود، اما حالا بررسی ها نشان میدهد این آثار همچنان در لیست «میراث ناملموس» ثبت می شوند.
تا آن سال، حدود ۱۴ یادمانِ هشت سال دفاع مقدس در لیست میراث فرهنگی انقلاب و دفاع مقدس ثبت شده بود، اما حالا بررسی های ایسنا نشان میدهد شمار این آثار بالا رفته است. این آثار در هشت استان کشور در لیست آثار غیرمنقول ملی ثبت شده اند که در ادامه تعدادی از آنها مرور می شود:
محوطه یادمانی دالانی سروآباد، محل شهادت شهدای غریب سیرانبند (یادمان های شهدای گم نام سیرانبند بانه)، محل شهادت شهدای بوالحسن، سنگرهای عملیات والفجر ۴ زریوار، محوطه یادمانی عملیات والفجر ۴ مریوان و بیمارستان صحرایی ابوعمار که همچون یادمان های استان کردستان هستند.
در استان آذربایجان غربی نیز محل شروع عملیات کربلای ۲، کربلای ۷ و والفجر ۲ در شهرستان پیرانشهر (منطقه عملیاتی تمرچین)، محوطه یادمان عملیات نصر ۷ (بلفت)، محل شهادت شهید امینی در مهاباد (مرکز آموزشی و اردویی شهید امینی)، محل شهادت شهید زین الدین (فرمانده لشکر ۱۷ علی ابن ابی طالب) در روستای دارساوین و خانه پدری شهید باکری (کارخانه قند میاندوآب) در لیست ملی ثبت شده اند.
مدارس دخترانه زینبیه و ثارالله میانه، محل شهادت دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تبریز و محل اعزام نیروی تبریز در استان آذربایجان شرقی به عنوان یادمان های دفاع مقدس به ثبت رسیده اند.
کرمانشاه نیز از دیگر استان هایی است که یادمان هایی از دوران دفاع مقدس را در دل خود جای داده است؛ دیدگاه شهر سومار، دیدگاه منطقه عملیاتی شیخ صله، دیدگاه جبهه شهید بهشتی، بیمارستان تخریب شده قصرشیرین، یادمان بین المللی مرصاد، یادمان بازی دراز، یادمان باخبر الفجر گیلانغرب، یادمان شهدای ۲۶ مرداد پاوه، یادمان شهید شیرودی و یادمان پادگان ابوذر همچون یادمان های ثبتی این استان هستند.
اما بیشترین یادمان های دفاع مقدس در استان خوزستان قرار گرفته است که همچون آنها می توان به ساختمان گمرک خیابان فردوسی خرمشهر، شواهد دفاع مقدس در مسجد سیدالشهدا (ع) خرمشهر، مدرسه دریابد رسایی خرمشهر، مکان پل نو و نخستین خاکریز دفاع مقدس خرمشهر، شواهد دفاع مقدس در پادگان دژ خرمشهر، ساختمان تدارکات و مهندسی سپاه امیریه، بیمارستان زیرزمینی «یا زهرا (س)» در دزفول، منبع آب پارک مرکزی سوسنگرد، محوطه یادمانی پادگان دوکوهه، قرارگاه کربلا (باشگاه گلف اهواز)، بیمارستان صحرایی زیرزمینی اندیمشک، بیمارستان شهید کلانتری اندیمشک، جسر نادری، محوطه یادمانی جبهه شوش (غرب کرخه)، حمام پادگان لشکر ۲۵ کربلا و شواهد دفاع مقدس در بن بست یکِ خیابان دلگشای خرمشهر اشاره نمود.
همین طور ساختمان معراج شهدای خراسان، ساختمان قدیم جهاد سازندگی خراسان در خراسان رضوی و بیمارستان زیرزمینی جزیره خارک در بوشهر، از دیگر یادمان های دفاع مقدس کشور هستند که به ثبت ملی رسیده اند.
استان ایلام نیز هشت یادمان دفاع مقدسِ ثبت شده دارد که محوطه های یادمان قلاویزان، یادمان شرهانی، یادمان عملیات سیدالشهدا، یادمان عملیات والفجر، یادمان شهید حسن باقری، یادمان سه راه جندالله، یادمان شهید کشوری و زمین فوتبال چوار را شامل می شود.
رائد ناصری فر ـ معاون میراث فرهنگی استان ایلام ـ نیز به ایسنا اظهار داشت که سه پرونده دیگر شامل منطقه عملیاتی دره شیلر مهران، منطقه عملیاتی چیلات دهلران و منطقه عملیاتی کوشک ایوان مقرر است در این ماه (مهرماه ۱۴۰۲) به عنوان یادمان دفاع مقدس ایلام ثبت ملی شوند.
افزون بر این ها، انگشتر شهید حاج قاسم سلیمانی و یادمان دهلاویه سردار شهید مصطفی چمران در لیست یادمان های دفاع مقدس به ثبت رسیده اند.
با این همه، هنوز شمار زیادی از محوطه ها و یادمان های جنگ تحمیلی وارد چنین فهرستی نشده و در بعضی مناطق همچون خوزستان بارها نسبت به غفلت از حفاظت و نگهداری از این آثار هشدار داده شده است. یک سال پیش، مدیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان خرمشهر از وضعیت بحرانی تعدادی از این یادمان ها همچون کوچه بن بست یک خیابان دلگشا و ساختمان قدیم خرمشهر آگاهی داده و اظهار داشته بود: متاسفانه توجهی به حفظ آثار ثبت ملی شده در عرصه شهری وجود ندارد و هم اکنون نیاز است بخشهایی از این آثار تملک، احیا و مرمت شوند و یا تغییر کاربری متناسب با شکل و ظاهری که دارند صورت گیرد.
منبع: عصر توریسم
