به گزارش عصر توریسم، کشف گور دختر ۱۳ ساله املشی یکی از آثار یافته شده در دهکده تاریخی اشکانی روستای لیارسنگ بن املش است که پژوهشگران و تاریخ نگاران بعد از جستجوهای فراوان به تازه های قابل تاملی دست پیدا کردند.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها – بهرام قربانپور: گیلان به سرزمین رمز و رازهای تاریخی مشهور است و بی جهت نیست که به این نام شهره است، وجود اکتشافات، آثار و بناهای تاریخی در ارتباط با ادوار و عصرهای مختلف از ما قبل پارینه سنگی گرفته تا عصر یخبندان و انسان های اولین صحه بر این ادعا گذاشته است.
ماجرای تاریخ گیلان بسیار جذاب، پیچیده و پر رمز و راز است و پرداختن به آن تلخی و شیرینی های زیادی را در ذهن مخاطب شکل می دهد که همه حکایت از یک تاریخ ریشه دار، دارای هویت و اصالت دارد. در این گزارش بنا داریم تا از تاریخ و سرگذشت تلخ و غم بار یک شیر دختر جنگ جوی گیلانی در ارتباط با دوره اشکانیان در روستای لیارسنگ بن املش برایتان روایت نماییم.
اما پیش از این که وارد اصل روایت و ماجرا شویم بگذارید باز تعریفی از روستای لیارسنگ بن املش داشته باشیم، روستایی که به دهکده تاریخی اشکانی لقب گرفت و بعد از اکتشافات تاریخی که در آن انجام شد نگاه های تاریخ نگاران، محققان، پژوهشگران و کاوشگران تاریخی را به خود جلب کرد.
مجموعه باستانی لیار سنگ بن از توابع بخش رانکوه شهرستان املش و در ارتفاع ۱۷۰۰ متر نسبت به سطح دریا قرار دارد و راه دسترسی به این محوطه باستانی از راه شهرستانهای املش، رودسر و سیاهکل بوده است.
دهکده ای برای تاریخ گیلان
این دهکده تاریخی در ارتباط با دوره اشکانیان و گورستان در ارتباط با عصر آهن، پناهگاه صخره ای و گورستان دوره اسلامی، روستای متروکه حداقل با قدمت در ارتباط با دوره ایلخانیان در منطقه لیارسنگ بن املش بوده است.
مجموعه لیارسنگ بن در سال ۱۳۹۱ شناسایی شد، با عنایت به لزوم انجام مطالعات در این محوطه و بعد از یک وقفه نسبتاً طولانی برای دریافت مجوزهای لازم در تابستان ۱۳۹۳ هیأتی به سرپرستی «ولی جهانی» تشکیل و کاوش ها آغاز شد؛ نتیجه این کاوش ها منجر به کشف یک محوطه عظیم شد. سپس این کاوش ها در فواصل سالهای ۹۵ تا ۹۷ ادامه پیدا کرد و نتیجه این پژوهشها در ۱۰ کارگاه و حدود ۳۱ گمانه آزمایشی، منجر به کشف آثار بسیار مهم و ارزشمندی از دوران اشکانی و ساسانی شد.
طی جستجوهای انجام شده سه نمونه قبر از نوع تدفین های خمره ای، دخمه ای، چاله ای و اشیا بسیار پرارزش از نوع سفالین، مفرغین و غیره به دست آمد؛ همه این آثار نشانگر اهمیت این مجموعه تاریخی در ادوار تاریخی است.
لیارسنگ بن املش دهکده ای پر رمز و راز
«ولی جهانی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان که یکی از پژوهشگران و سرپرست هیأت کاوش دهکده تاریخی لیارسنگ بن املش بود در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: این دهکده تاریخی دارای تاریخ پر رمز و رازی است که ابعاد تاریخی آن چند وجهی و دارای روایت های پرارزش و شنیدنی است.
وی ضمن اشاره به پیشینه و سبقه تاریخی گیلان در قسمت های مختلف اضافه کرد: مناطق تاریخی گیلان دارای رازهای پیدا و نهان است و واکاوی روی نقطه نقطه این آثار و سرگذشت تاریخی استان در دستور کار قرار دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان ضمن اشاره به داستان غم انگیز دختر جنگ جوی املشی دوره اشکان و کاوش و گور کشف شده در ارتباط با این دختر بیان نمود: گور شماره ۹۵۴۰۱ متعلق به دختر جنگجوی لیارسنگ بن املشی است که بر مبنای آزمایش ها و سالیابی های انجام شده ۱۳ سال سن دارد که در حین فرار در شیب ۴۰ درجه کوه لیارسنگ بن مورد برخورد تیر یکی از کمانداران اشکانی قرار می گیرد.
جهانی افزود: پس از برخورد تیر به پایش همچنان از دست دشمنان فرار می کند و به منطقه امنی پناه می برد پس از مدتی تیر در پا ادامه حیات می دهد و آن چیزی که مشخص شده طبق نظر کاوشگران و پژوهشگران تا زمان مرگ این تیر در پایش بوده است.
وی ضمن اشاره به جزئیات بیشتر گور کشف شده دختر جنگ جوی املشی اضافه کرد: طول جمجمه این گور ۱۸۰ میلی متر و حداکثر عرض آن ۱۳۷ میلی متر سنجش شده و سن این دختر بچه بر مبنای شواهد دندان ها و مفاصل اندام و لگن بین ۱۲ تا ۱۳ سالگی ارزیابی شده است.
گور اسرارآمیز دختر ۱۳ ساله املشی
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به اینکه گور کشف شده دختر ۱۳ ساله املشی دارای حقایق و اسرار اعجاب انگیز است، اظهار داشت: چاله ای که تدفین در آن قرار گرفته به صورت ساده به همراه چیدمان سنگی که احتمالا بعنوان نشان بر روی گور است شکل چاله گور بیضی با جهت شمالی و جنوبی ۱۴۵ سانتی متر طول و ۸۰ سانتی متر عرضی و ۷۰ سانتی متر عمق دارد.
جهانی با اشاره به اینکه دختر جنگ جوی املشی دارای مهارت ویژه جنگاوری بوده و شهرت خاصی نزد مردمان آن زمان داشته است، افزود: پس از فوت دختر ۱۳ ساله املشی، مردم لیارسنگ بن مراسم با شکوهی برای این دختر بچه تدارک می بینند و جسد این دختر بچه به صورت چمپاتمه ای یا جنینی به رسوم یادگاران گذشته است در جهت شمالی و جنوبی در بلندترین نقطه شیب کوه لیارسنگ بن که مشرف بر تمامی گورستان لیارسنگ بن بوده و در پهلوی راست دفن می شود.
وی ضمن اشاره به این مطلب اضافه کرد: پس از رسم آئین دوره اشکانی یک ظرف سربی در بالای سر دختربچه قرار می دهند آن چه مشخص است دختر ۱۳ ساله املشی علاقمندی شدید به انواع و اقسام زیورآلات بخصوص انگشتر داشته تعداد ۹ انگشتر در سایزهای مختلف که همگی از نوع انگشترهای جنس فلز (احتمالاً نقره) بوده اند در مراسم خاکسپاری اهدا شده و این احتمال دارد که این انگشترها توسط دختران دیگر این منطقه به این دختر جنگ جوی لیارسنگ بن بمناسبت نشان شجاعت تهیه و هدیه شده باشد که در مراسم خاکسپاری با وی دفن شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان به تشریح جزئیات بیشتر تدفین دختر بچه رزم آور و جنگ جوی املشی پرداخت و بیان نمود: نحوه قرار گیری انگشترها بر روی جمجه پشت سر ۱۰ سانتی متری مقابل فک پایین، مقابل پیشانی، در داخل حدقه چشم چپ، داخل دهان، زیر مهره های گردن، ۵ سانتی متری لگن، چسبیده به پشت جمجه، زیر جمجه و پشت کمر نظر کاوش گران و محققان را به خود جلب کرد.
جهانی با اشاره به اینکه آن چه در کاوش گور دختر املشی مشخص شد وجود سرنیزه و سر پیکان در داخل فک استخوان بوده است، افزود: در شروع کاوش توده سنگی نامنظمی مشخص شد و پس از برداشتن این توده سنگ نامرتب، چیدمان تخت سنگ های آهکی، سفید رنگ دیگر آشکار شد که این دو سازه کاملا ارتباط مستقیمی با گور این دختربچه داشته که گویا پس از دفن و پایان مراسم این توده های سنگی توسط کارگران جانمایی شده است.
وی ضمن اشاره به این که چرایی عدم قرارگیری توده سنگی و معماری سنگی روی گور دختر جنگ جوی دارای ابهام است، اضافه کرد: این سازه های سنگی به نحوی که با امتداد شمالی و جنوبی کاملا هم امتداد و موازی با گور شکل گرفته اند ولی در امتداد شرقی- غربی این سازه ها با اندکی اختلاف در سمت غربی سطح گور قرار داده شده اند و همین مبحث باعث شک و تردید شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به اینکه احتمال دستبرد در گور دختر املشی وجود دارد، اظهار داشت: بهم ریختگی سنگ و سازه های سنگی گور این دختربچه امکان دارد به علت رانش باشد که با عنایت به موقعیت توپوگرافی و آهکی بودن آن بعید به نظر می آید خوردگی سنگ ها باعث رانش شود ولی این احتمال وجود دارد پس از دفن دختربچه جنگجوی لیارسنگ بن در همان زمان مورد دستبرد قرار گرفته باشد و برخی از اشیا روی سنگ نشان از بهم ریختگی را دارد که پس از اینکه دستبرد قرار گرفته باشد با عجله نسبت به پر کردن خاک و توده های سنگی و نشان قبر در جای دیگر اقدام شده است.
کشف، ثبت و انتقال درست گذشته اسرارآمیز تاریخ گیلان بسیار مهم و پرارزش است و می تواند بعنوان سند پرافتخار این استان برای نسل حاضر و آینده توأم با درس ها و پندها باشد و به یادگار بماند. این طور که به نظر می آید در کنار میراث فرهنگی باید سازمان های فرهنگی دیگر همچون متولیان رسانه و جراید هم در حفظ و انتقال این میراث ماندگار تلاش کنند و دوشادوش میراث فرهنگی در این بخش گام بردارند.
منبع: عصر توریسم
