عصر توریسم: درآمدهای حاصل از گردشگری جهان تا سال ۲۰۳۴ به حدود ۱۶ تریلیون دلار بیشتر می شود. ازاین رو ایران باید بتواند با استفاده از توان بخش خصوصی گردشگری، سهمی هر چند ناچیز از این بازار به دست بیاورد.
به گزارش عصر توریسم به نقل از مهر، گردشگری بعنوان یکی از پویاترین بخش های اقتصادی در جهان، بعنوان یک صنعت کاربر (متکی به نیروی کار) شناخته می شود که از یک سو سبب ایجاد قابل توجه اشتغال و درآمد در مقاصد گردشگری می شود، و از طرف دیگر هم به توسعه زیرساخت ها، تقویت بنیه مالی و احیا و بازسازی مکانهای گردشگری تاریخی و جدید هم کمک کرده و سبب می شود تا درک و شناخت مردم جهان از یکدیگر بیشتر شود. بنابراین در سالیان اخیر مبحث گردشگری بالاتر از پیش در خیلی از مناطق جهان همچون کشورهای منطقه آسیا و خاورمیانه بالاتر از پیش در کانون توجه قرار گرفته است و کشورها بشدت درحال رقابت جهت استفاده هر چه بیشتر از این فرصت ها هستند.
ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده و در سالیان اخیر مبحث گردشگری بالاتر از پیش مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران کشور قرار گرفته است که بازتاب آنرا میتوان در ماده (۷۲) قانون برنامه هفتم پیشرفت (۱۴۰۷-۱۴۰۳) مشاهده کرد که در آن بر ورود ۱۵ میلیون توریست تا پایان برنامه و افزایش درآمدهای حاصل از گردشگری سلامت تا سقف ۶ میلیارد یورو و … تاکید گردیده است.
افزون بر این، بررسی ها و پیش بینی های گوناگون نشان میدهد که چشم انداز آینده توسعه اقتصادی مبتنی بر سوخت های فسیلی و منابع پایه محیط زیستی و طبیعی رو به افول است و کسب و کارهای نوینی درحال ایجاد است که نیاز چندانی به منابع پایه مانند سوخت های فسیلی و منابع آبی ندارند که یکی از با اهمیت ترین آنها توسعه گردشگریست.
برای مثال میتوان به کشور ترکیه اشاره نمود که با مصرف ۶۳ میلیارد متر مکعب آب از تولید ناخالص ۱۱۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ برخوردار شده است، در صورتیکه جمهوری اسلامی ایران با مصرف حدود ۹۲ میلیارد متر مکعب، تنها ۴۱۵ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی در سال یاد شده برخوردار شده است. حداقل قسمتی از این تفاوت فراوان تولید ناخالص داخلی ترکیه با مصرف آب بسیار کمتر در مقایسه با ایران را میتوان به توسعه گردشگری در ترکیه نسبت داد که با مصرف آب بسیار کمتر، درآمدهای بسیار بیشتری را عاید این کشور کرده است. بنابراین توسعه گردشگری بعنوان یک صنعت درآمد زا و کم آب بر در ایران باتوجه به ناترازی روزافزون منابع آبی کشور دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک اجبار و لزوم است.
مسعود شیرین کلام دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران در یادداشتی که آنرا در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد ضمن اشاره به مطلب فوق نوشت: بررسی تحولات بخش گردشگری بین المللی طی سالهای قبل مبین رشد بیش از پیش این صنعت در جهان است. برمبنای آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۴ شمار گردشگران بین المللی از ۹۷۲ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ به حدود ۱۷۳۸ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ افزوده شد. با شیوع کووید ۱۹ این روند کاهش شدیدی پیدا کرد و از ۱۷۳۸ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به حدود ۴۰۶ میلیون نفر کاهش پیدا کرد که حدود ۷۲ درصد کاهش پیدا کرد. با کاهش همه گیری کووید ۱۹ و همین طور کاهش محدودیت های ناشی از سفر و سایر تسهیلات برای توسعه گردشگری این روند افزایش پیدا کرد و تا انتهای سال ۲۰۲۳ به حدود ۱۳۰۰ میلیون نفر افزایش پیدا کرده است.
بر اساس آخرین گزارش سازمان گردشگری در سال ۲۰۲۴، شمار گردشگران ورودی به ایران از ۲.۹۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ به حدود ۹.۱۱ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ افزایش پیدا کرد
جمهوری اسلامی ایران هم در این دوره تحولات مشابهی را تجربه کرده است. برمبنای آخرین گزارش سازمان گردشگری در سال ۲۰۲۴، شمار گردشگران ورودی به ایران از ۲.۹۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۰ به حدود ۹.۱۱ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ افزوده شد. با شیوع کووید ۱۹ در سال ۲۰۲۰، شمار گردشگران به مانند سایر کشورها بشدت کاهش پیدا کرد و به ۱.۵۵ میلیون در سال ۲۰۲۰ و ۹۹۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ رسید. با به انتها رسیدن کووید ۱۹ و کاهش محدودیت های سفر شمار گردشگران بین المللی سیر صعودی پیدا کرد و به رقم ۵.۸۷ میلیون نفر در سال ۲۰۲۳ رسید که هنوز با شمار گردشگران سال ۲۰۱۹ و همین طور جایگاه مطلوب فاصله قابل توجهی دارد.
به موازات افزایش شمار گردشگران بین المللی، درآمدهای حاصل از این بخش گردشگری به موازات شیوع کووید ۱۹ هم فراز و فرودهایی را شاهد بوده است، بگونه ای که حجم آن از ۱۴۸۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ با ۱۶۶ درصد کاهش به رقم ۵۵۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ کاهش پیدا کرد. این روند در سال ۲۰۲۱ با اندکی افزایش در سال ۲۰۲۲ به رقم ۶۳۹ میلیارد دلار افزایش پیدا کرد. با کاهش همه گیری کووید ۱۹، مجدداً درآمدهای حاصل از گردشگری بین المللی افزایش پیدا کرد و به رقم ۱۱۳۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ و ۱۵۳۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ افزایش پیدا کرده است که مبین روندهای روبه افزایش و بازیابی گردشگری بین المللی بعد از بحران کووید ۱۹ است.
پیش بینی ها نشان میدهد که درآمدهای حاصل از گردشگری تا سال ۲۰۳۴ به حدود ۱۶ تریلیون دلار افزایش خواهد یافت. در آینده نزدیک کشورهایی مانند اسلوونی با طبیعت بکر و دریاچه های خیره کننده، سریلانکا با سواحل زیبا و جنگل های بارانی، و اروگوئه با فرهنگ غنی و سواحل آرام، کرواسی و قزاقستان به سرعت درحال تبدیل شدن به انتخاب های اصلی گردشگران و مسافران جهانی هستند ولی ایران که همه جذابیت های گردشگری با حدود ۲۸ اثر ثبت شده جهانی را دارد، چرا وا مانده از این درآمد هنگفت جهانی باشد!
بررسی تطبیقی درآمدهای حاصل از گردشگری بین المللی بسته به خصوصیت ها مقصد، توسعه اقتصادی و اجتماعی، زیرساخت ها، سهولت سفر، قیمت، وجود آثار طبیعی، فرهنگی و تاریخی و سایر خصوصیت ها تفاوت های بسیار زیادی را در میان کشورهای مختلف جهان آشکار می سازد.
بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۴، در سال ۲۰۲۳ کشورهای ایالات متحده آمریکا، اسپانیا، بریتانیا، فرانسه و ایتالیا به ترتیب با درآمد گردشگری بین المللی ۱۸۹، ۹۲، ۷۴، ۷۱ و ۵۶ میلیارد دلار در رتبه های اول تا پنجم قرار داشتند (شکل ۱).
شکل ۱. درآمدهای حاصل از گردشگری ۱۰ کشور اول جهان در سالیان ۲۰۱۹ و ۲۰۲۳ طبق گزارش عملکرد برنامه ششم توسعه سازمان برنامه و بودجه (۱۴۰۴) درآمدهای حاصل از گردشگری در ایران در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) معادل ۷ میلیارد دلار بوده است که این رقم به میزان قابل توجهی کمتر از کشورهای امارات متحده عربی (۵۲ میلیارد دلار) و ترکیه (۵۰ میلیارد دلار) در سال ۲۰۲۳ بوده است. این در حالیست که در اهداف برنامه ششم توسعه برای سال ۱۴۰۲ رقم ۲۱ میلیارد دلار درآمد پیش بینی شده بود که این رقم مبین تحقق ۲۳ درصدی هدف برنامه است. در شکل (۲) روند تغییرات حاصل از گردشگران ورودی بین المللی طی دوره ۱۴۰۲- ۱۳۹۵ نشان داده شده است. قابل یادآوری است در برنامه هفتم توسعه ایران، به علت برخی ناکامی های گذشته، چشم انداز ورود توریستهای خارجی به کشور به ۱۵ میلیون نفر و درآمد ۱۵ میلیارد دلار کاسته شده است.
شکل ۲. درآمدهای حاصل از گردشگران ورودی طی دوره (۱۴۰۲-۱۳۹۵)
همانگونه که ملاحظه می شود، اهمیت گردشگری در سالیان اخیر سبب شده است تا خیلی از کشورهای منطقه همچون کشورهای منطقه خاورمیانه برای گذار از اقتصادی مبتنی بر صادرات نفتی سرمایه گذاری های گسترده ای را در بخش گردشگری و سفر در دستور کار قرار داده اند و طی سالیان اخیر سرمایه گذاری زیادی در این مورد انجام داده اند و پیش بینی ها از تداوم این سرمایه گذاری در آینده حکایت دارد.
به عنوان نمونه، عربستان سعودی در صدد است با ادامه پروژه های گردشگری بزرگ، سفرهای تفریحی در این کشور در سال های آتی افزایش دهد.
دولت این کشور می خواهد تا سال ۲۰۳۰ تا ۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خصوصی گردشگری را تضمین کند و علاوه بر این، می خواهد در دهه آینده حدود ۸۰۰ میلیارد دلار به این بخش تزریق کند و تعهد خویش را برای توسعه گردشگری بیشتر تقویت کند. همین طور مقام های عربستان سعودی در امتداد «راهبرد گردشگری کشور»، توسعه چندین پروژه مختلف را آغاز نموده اند که همچون آنها به پروژه نئوم (NEOM) میتوان اشاره نمود که یک کلان شهر با بودجه ۵۰۰ میلیارد دلاری است. مقام های این کشور امیدوارند «نئوم» و دیگر ابرپروژه های آنها به قطب گردشگری جهانی تبدیل گردد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، شمار شاغلین بخش گردشگری و سفر در خاورمیانه از حدود ۵.۱۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۲ به حدود ۵.۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ رسیده است و پیش بینی می شود که شمار شاغلین تا سال ۲۰۲۸ به بالای ۷.۲ میلیون نفر بالغ شود.
خوشبختانه مبحث گردشگری در جمهوری اسلامی ایران بخصوص در برنامه هفتم پیشرفت بالاتر از پیش در کانون توجه قرار گرفته و فصل مستقلی با عنوان “میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی” در این برنامه پیش بینی شده است که در آن بر جنبه های مختلفی از توسعه گردشگری (بوم گردی، گردشگری سلامت، گردشگری دریایی و…) پیش بینی شده است. افزون بر این در مفاد این فصل بر استفاده از ظرفیتهای اتاق های تجاری، و کمیسیون های تخصصی آن همچون «کمیسیون گردشگری» برای توسعه گردشگری تأکید گردیده است که این مساله مستلزم پیشرفت نقش و جایگاه کمیسیون گردشگری بعنوان پل ارتباطی و پیوند دهنده بین دولت و بخش خصوصی فعال در گردشگری می باشد تا بتوان با این سازوکارها کشور را به سمت گذار به توسعه پایدار ملی و برخوردار شدن از بازارهای رو به گسترش گردشگری هدایت و راهبری کرد.
خوشبختانه کمیسیون گردشگری اتاق ایران با بالاتر از ۱۹ سال سابقه تشکیل و استفاده از پتانسیل ۳۴ کمیسیون گردشگری اتاق استانی، ۱۷ اتاق و کمیته مشترک بازرگانی ایرانی و خارجی و بالاتر از ۶۰۰ تشکل اقتصادی تحت پوشش اتاق ایران از تجربیات مشورتی و تخصصی ملی و بین المللی بسیار ارزشمندی برخوردارست و تعاملات سازنده ای با مجلس شورای اسلامی و بخش دولتی برقرار کرده است و نقش آفرینی زیادی حتی در دانشگاه ها و موسسات آموزشی و بعضی از دانشکده های مدیریت رشته های گردشگری، هتل داری و حمل و نقل ایفا نموده و با حضور مؤثری در کمیسیون های مجلس و دولت برای اجرایی کردن خیلی از سیاستها و برنامه های توسعه گردشگری داشته است. این اقدامات سبب شده است تا در ضمن سال های گذشته، تشکل ها و موسسات گردشگری، تورگردانان و راهنمایان تور و همین طور توسعه راه ها و خطوط ریلی و هوایی هم به میزان قابل توجهی گسترش یافته تا بلکه با تغییرات مثبت و رویکرد نوین دولت و مجلس به گردشگری بتوانیم از فواید آن بهره مند شویم.
در زیر ساخت ها هنوز با وضعیت مطلوب شکاف زیادی وجود دارد که همچون میتوان به جایگزینی انرژی های تجدید پذیر و فناوری بازاریابی دیجیتالی اشاره کرد
در زیر ساخت ها هنوز با وضعیت مطلوب شکاف زیادی وجود دارد که همچون میتوان به جایگزینی انرژی های تجدید پذیر و فناوری بازاریابی دیجیتالی اشاره نمود، چونکه استفاده از ظرفیت پلت فرم ها در عرصه سفر و گردشگری سبب تحریک تقاضای سفر بوده و این امر نیازمند ابزارهای فناورانه و پیوند با زیست بوم دیجیتال است. کمیسیون گردشگری می تواند نقش بسیار مؤثری در ارائه مشاوره و پیشبرد این زیرساخت ها در تعامل با دولت به ویژه در این دوران تاب آوری و رکود گردشگری به علت بحران جنگ اسرائیل مقابل ایران با اتکا به توان اتاق ها و کمیته های مشترک خارجی، اتاق اکو، اتاق های اسلامی و تشکلهای خود داشته باشد. گرچه در زیرساخت ها هم کمبودهای محسوسی وجود دارد که البته با شبکه سازی، جذب سرمایه های بخش خصوصی داخلی و خارجی واقعی با استفاده از ظرفیتهای مذکور، امکان تقویت زیرساخت ها و تکمیل زنجیره خدمات گردشگری بالاتر از پیش ممکن خواهد شد.
این مبحث مستلزم حمایت و تداوم تعاملات بخش دولتی و حمایت کاربردی و نه شعاری دولت و مجلس و توسعه بیش از پیش گردشگری داخلی، تجاری سازی گردشگری ادیان، تامین مالی و حمایت و تضمین از سرمایه گذاری، ارائه بسته های تشویقی در دوران بحرانی فعلی، جبران خسارات و افزایش تعاملات بالاتر از پیش با بخش خصوصی و اتاق بازرگانی ایران به صورت عام، و نقش آفرینی کمیسیون گردشگری اتاق ایران با اتکا به اعضای ۳۴ اتاق استانی و تشکلهای تخصصی گردشگری و صنایع وابسته تحت پوشش، بطور دقیق تر است. به اجمال، بعنوان مثال می توان به کشور ترکیه اشاره نمود که با مصرف ۶۳ میلیارد متر مکعب آب از تولید ناخالص ۱۱۵۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ برخوردار شده است، در صورتی که جمهوری اسلامی ایران با مصرف حدود ۹۲ میلیارد متر مکعب، تنها ۴۱۵ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی در سال یاد شده برخوردار شده است. با شیوع کووید ۱۹ این روند کاهش شدیدی پیدا کرد و از ۱۷۳۸ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به حدود ۴۰۶ میلیون نفر کاهش پیدا کرد که حدود ۷۲ درصد کاهش پیدا کرد. در زیر ساخت ها هنوز با وضعیت مطلوب شکاف زیادی وجود دارد که همچون می توان به جایگزینی انرژی های تجدید پذیر و فناوری بازاریابی دیجیتالی اشاره کرد در زیر ساخت ها هنوز با وضعیت مطلوب شکاف زیادی وجود دارد که همچون می توان به جایگزینی انرژی های تجدید پذیر و فناوری بازاریابی دیجیتالی اشاره نمود، چراکه استفاده از ظرفیت پلتفرم ها در زمینه سفر و گردشگری سبب تحریک تقاضای سفر بوده و این امر نیازمند ابزارهای فناورانه و پیوند با زیست بوم دیجیتال است.
