عصر توریسم: امروز محوطه ی ˮچاتال هویوكˮ تركیه به یك ˮمكان ساز برجسته در دیرینه شناسی مدرنˮ تبدیل گشته، نقطه ای تاریخی كه ˮیان هادرˮ پیشرو مكتب دیرینه شناسی پساروندگرا در آن كاوش متفاوتی را آغاز كرد تا هر دیرینه شناس بتواند شرح، تفسیر و برداشت شخصی خویش را از كاوش هایشان ثبت و ارائه نماید.
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایسنا، جامعه دیرینه شناسی ایران در هفتادمین سال تولد «یان هادر» از پیشروان مكتب دیرینه شناسی پساروندگرا Post-processual، در مورد او نوشت ؛ «”یان هادر”، از باستان شناسان برجسته چند دهه اخیر در ۲۳ نوامبر ۱۹۴۸ در شهر «بریستول»، انگلستان به دنیا آمد. وی در سال ۱۹۷۱ از دپارتمان هنر دانشگاه لندن در رشته دیرینه شناسی قبل از تاریخ با رتبه سك فارغ التحصیل دوره لیسانس شد و در سال ۱۹۷۴ هم با دفاع از رساله خود با عنوان “تحلیل فضایی در باستان شناسی”Spatial Analysis in Archaeology” درجه ی دكتری تخصصی از دانشگاه كمبریج گرفت.
هادر از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۷ و قبل از بازگشتن به دانشگاه كمبریج، بعنوان مدرس و استاد تمام دیرینه شناسی در دانشگاه لیدز انگلستان به تدریس پرداخت و از سال ۱۹۹۶ در شمار اعضای آكادمی بریتانیا درآمد. وی در سال ۱۹۹۹ به دانشگاه استنفورد در آمریكا رفت و از سال ۲۰۰۲ صاحب كرسی استادی در دپارتمان انسان شناسی شد.
از میانه دهه هشتاد میلادی كه به میزان ناخرسندیها از دیرینه شناسی روندگرا (باستان شناسی نو یا علمی) اضافه گردید، جریانی فكری با گرایشهای چندی در دیرینه شناسی غرب راه افتاد كه بعدها مجموعه این گرایشها و این جریان بطوركلی با نام مكتب دیرینه شناسی پساروندگرا Post-processual شناخته شد. پیشرو این جریان یان هادر بود كه خود همچون باستان شناسان روندگرا یا علمی محسوب میشد.
زمینه های شكل گیری ایده ها و نظریات دیرینه شناسی پساروندگرا زمانی شكل گرفت كه در دانشگاه تدریس می كرد و همراه با دانشجویانش و هم در خلال كارهایی كه با همراهی آنها انجام می داد در فاصله ی سال های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰ ایده های نوی پساروندگرایی به تدریج پرداخته و پرورده شد.
سال ۱۹۹۳ هادر سرپرستی یك هیأت بین المللی دیرینه شناسی را بر عهده گرفت كه از آن زمان تا كنون در حال انجام پژوهش ها و جستجوهای دیرینه شناسی تازهای در محوطه نوسنگی”چاتال هویوك” در مركز تركیه است. هدف این هیات بین المللی، نگهداری و حفاظت از محوطه، فهم آن در بستر زمانی مكانی خود (Context) و معرفی آن به عموم مردم است. وی در این پروژه كوشش كرد تا تاثیرات روش های غیر پوزیتیویستی در دیرینه شناسی را بررسی كند و رسیدن به این مهم، مشروط بر این است كه به هر كدام از باستان شناسان كاوشگر حاضر در پروژه این فرصت داده شود كه شرح و تفسیر و برداشت شخصی خویش را از كاوش هایشان ثبت و ارائه نمایند.
هادر در ۱۵ آوریل سال ۲۰۰۹ برای خدماتش در دیرینه شناسی به دریافت مدال« لوسی وارتون دركسل» Lucy Wharton Drexel Medal”” از موزه پن Penn) Museum) در دانشگاه پنسیلوانیا را گرفت. مدال لوسی وارتون دركسل درسال ۱۸۸۹ توسط “موزه پن” بنیاد گذاشته شد و به كسانی اهدا می گردد كه به رهیافتهای ویژهای در جستجوهای دیرینه شناسی و انتشار آنها دست یافته باشند. قبل از وی ۲۸ نفر این مدال را دریافت كرد بودند و نفر پیش از او “كالین رنفریو” است كه در سال ۲۰۰۳ به این جایزه دست یافته است.
در متن تهیه شده مراسم اهدا این مدال به یان هادر چنین آمده است: پروفسور یان هادر بدون شك در سی سال قبل با كتابها و مقالات فوق العاده پویا و قابل تأمل گامهای بسیار مهمی را در جهان دیرینه شناسی به سرعت پیموده است. امروزه در چاتال هویوك او به یك مكان ساز (Place-Maker) برجسته در دیرینه شناسی مدرن تبدیل گشته است. تبدیل این حفاری مهم به مدلی كه تمام باستان شناسان معاصر باید به آن توجه داشته باشند از دستاوردهای اوست. وی بدون شك در ادامه گامهایی كه چندین دیرینه شناس افسانهای برداشتهاند شایستگی دریافت این مدال را دارد.”
از یان هادر تا كنون ده ها كتاب، مقاله و یادداشت در زمینه دیرینه شناسی نظری و عملی باقی مانده كه گزیده ای از آنها بعنوان نمونه بیان می شوند.
Spatial analysis in archaeology (۱۹۷۶، with C. Orton) Symbols in action: Ethnoarchaeological studies of material culture (۱۹۸۲) The Present Past: An introduction to anthropology for archaeologists (۱۹۸۲) Reading the Past: Current approaches to interpretation in archaeology (۱۹۸۶) (revised ۱۹۹۱ and، with Scott Huston، ۲۰۰۳) The Domestication of Europe: structure and contingency in Neolithic societies (۱۹۹۰) Theory and Practice in Archaeology (۱۹۹۲) (Collected papers) On the Surface: Çatalhöyük ۱۹۹۳-۹۵ (۱۹۹۶) As editor، Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research and British Institute of Archaeology at Ankara. ISBN ۰-۹۵۱۹۴۲۰-۳-۴. The Archaeological Process: An introduction (۱۹۹۹) Archaeology beyond dialogue (۲۰۰۴) (Collected papers) The Leopard’s Tale: Revealing the Mysteries of Çatalhöyük (۲۰۰۶) Religion in the Emergence of Civilization. Çatalhöyük as a case study (۲۰۱۰) Entangled: An Archaeology of the Relationships between Humans and Things (۲۰۱۲)
