تنهایی؛ سرنوشت محتوم تنها جزیره ایرانی دریای خزر از گذشته های دور تابحال است که آخر این انزاوی تاریخی به ساماندهی و تدوین طرح تفضیلی کارآمد و معرفی جاذبه های این منطقه بکر به توریستهای داخلی و خارجی همراه با کوشش برای جذب سرمایه گذاران و فراهم کردن زیرساخت های لازم احتیاج دارد.
سرگذشت خشکی کوچک جامانده از میانکاله از همان زمان که به سلطان محمد خوارزمشاه در جریان تعقیب و گریز از چنگال مغول ها پناه داد تابحال با سرنوشتی سراسر ابهام و رازآلود گره خورده است.
به نوشته دانشنامه جهان اسلام “هنگامی که سلطان به جزیره رسید از لحاظ جسمی بسیار ضعیف شده بود و از ناحیه سینه و ریه احساس درد می کرد. سلطان چهار ماه در جزیره آبسکون (آشوراده) زندگی کرد. وی در همین دوران بود که جلال الدین را که پسر بزرگ تر و لایق تری برای اداره امور بود به جای اوزلاغ شاه که به اجبار مادرش او را انتخاب نموده بود، انتخاب کرد و در شوال ۶۱۷ قمری / دسامبر ۱۲۲۰ میلادی درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد.
سال ها بعد از نامهربانی قوم غارتگر آسیای مرکزی با پادشاه خوارزمشاهی، خاک آشوراده بار دیگر قدم های سنگین سربازان روس را در دوران جنگ جهانی دوم حس کرد و تا سال ها بعد از اشغال، این جزیره به مهجوریت و انزوای تاریخی خود سرگرم بود.
حالا سال ها از فرار سلطان خوارزمشاه به آشوراده و آخر روزهای سلطه گری سربازان روس در این جزیره می گذرد اما همچنان به جز سکوت، تنهایی، سرخوردگی و مهاجرت، خبر دیگری در آشوراده نیست.
این جزیره کوچک که فاصله سه کیلومتری با بندرترکمن دارد به انتظار بازگشت روزهایی پررونق و شلوغ چند دهه قبل است که عمل به وعده های سالهای اخیر، تحقق این آرزو را اندکی باورپذیر و قابل تحقق نموده بود.
اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده در دهه هشتاد بر سر زبان ها افتاد و تصویب آن بارقه امیدی در میان حدود ۳۰۰ هزار ساحل نشینان گلستان و سایر اهالی این استان کم برخوردار به وجود آورد تا با اجرای آن بخشی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی استان برطرف شود.
طرح گردشگری آشوراده که در مسافرت استانی هیات دولت به گلستان به تصویب رسید شامل ساخت اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت های مورد نیاز حضور گردشگران بود و قرار بود با سرمایه گذاری چهارهزار میلیاردریالی بخش دولتی و خصوصی طی زمان بندی سه ساله به بهره برداری برسد اما موانع مختلف بر سر اجرای آن بخصوص از جانب دستگاههای دولتی، از شتاب اجرای کامل این پروژه کاست.
کارشناسان معتقدند که یکی از علل اجرای کند طرح گردشگری آشوراده، تکالیف غیرضرور مجریان این پروژه در تدوین چندین طرح مطالعاتی با نگاههای به صورت تقریبی مشابه است که در صورت ساماندهی و تدوین یک طرح تفضیلی واحد خیلی از مشکلات مانند جذب سرمایه گذار بخش خصوصی برطرف خواهد شد.
از ابتدای بر زبان افتادن اجرای طرح گردشگری آشوراده، ۲ گروه در مقابل هم صف آرایی کردند؛ عده ای مدعی آن بودند که تا چند سال آینده آشوراده باید با فراهم آوردن زیرساخت های لازم و رونق چشم گیر اقتصادی به جایگاهی مانند جزیره کیش نائل شود و از طرف دیگر مخالفان بر این عقیده بودند که هر گونه فعالیت گردشگری در آشوراده حاصلی جز نابودی طبیعت و محیط زیست ندارد چون که شرایط اقلیمی و جغرافیایی این جزیره امکان سرمایه گذاری ندارد.
با این وجود اجرای طرح گردشگری در تنها جزیره ایرانی دریای خزر بعنوان اصلی ترین مطالبه مردم و مسئولان گلستان در مسافرت استانی هیات دولت به تصویب رسید.
در زمان حاضر اقدامات اجرایی در بخش سایت پشتیبان این پروژه در وضع مطلوب تری قرار دارد و امیدواری بیشتر در این عرصه مشهود است.
در زمینه اجرای طرح گردشگردی در داخل جزیره هم مجوزهای نهایی گرفته شده و نگرانی علاقه مندان به محیط زیست تا حدی کم شده است.
معاون عمرانی استانداری گلستان به آخرین وضعیت این پروژه اشاره نمود و اظهار داشت: اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده از سال ۹۵ در دستور کار مدیران گلستان قرار گرفت و برپایه طرح اولیه قرار بود این مورد در عرصه ای به مساحت ۳۸۰ هکتار اجرا شود.
عفت همدم اظهارداشت: دغدغه های محیط زیستی سبب شد تا عرصه منظور شده برای این طرح ابتدا به ۳۸ و در ادامه به ۲۲ هکتار کاهش پیدا کند.
بافت روستایی جزیره خالی از سکنه آشورادهوی اضافه کرد: مطالعات فاز صفر این پروژه در سال ۹۵ بر مبنای ملاحظات زیست محیطی انجام شد و این طرح در سال ۹۶ با ذکر الزامات در کمیته ملی محیط زیست به تصویب رسید و در سال ۹۷ کمیته طبیعت گردی سازمان میراث فرهنگی و در سال ۹۹ شورای عالی معماری و شهرسازی با ذکر جزئیات و الزاماتی مجوز اولیه این طرح را تصویب کرد.
به قول وی مقرر شد تا طرح یکپارچه و تفصیلی برای اجرای این پروژه در جزیره آشوراده و سایت پشتیبان توسط مشاور تعیین شده و به شورای عالی معماری و شهرسازی فرستاده شود.
معاون عمرانی استانداری گلستان افزود: همزمان با انتخاب مشاور برای تدوین طرح نهایی، اقدامات لازم برای جانمایی و انتقال زیرساخت ها در سایت پشتیبان در دست بررسی می باشد.
همدم بیان نمود: بر مبنای مجوز محیط زیست برق موردنیاز برای طرح طبیعت گردی آشوراده از محل پنل ها و نیروگاه خورشیدی و آب مصرفی با جمع آوری آب باران تأمین خواهد شد.
وی افزود: در زمان حاضر منتظریم تا طرح تفصیلی و نهایی این پروژه توسط مشاور ترسیم و به شورای عالی ارسال شده و میزان برق و آب مورد نیاز طبیعت گردی مشخص شود.
همدم افزود: بر مبنای مجوز محیط زیست امکان حضور و طبیعت گردی ۵۰۰ نفر به صورت روزانه و ۸۰ نفر به صورت شبانه وجود دارد اما در مجوز شورای عالی معماری و شهرسازی به شب ماندگاری گردشگران اشاره نشده است.
معاون عمرانی استانداری گلستان تصریح کرد که در اجرای طرح گردشگری آشوراده تمام عملیات اجرایی بر مبنای ملاحظات محیط زیست صورت خواهد گرفت.
همدم اضافه کرد: هر گونه اجرای عملیات در داخل پهنه ۲۲ هکتاری جزیره آشوراده بر مبنای واگذاری موقت به سرمایه گذار انجام می شود و بر مبنای ضوابط و مقررات محیط زیست امکان واگذاری قطعی اراضی وجود ندارد.
نماینده حوزه انتخابیه غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی هم اظهار داشت: در اجرای پروژه گردشگری در عرصه ۲۲ هکتاری آشوراده به جهت شکایت محیط زیست مازندران حکم توقف فعالیت از جانب دادستانی کشور صادر شد.
عبدالجلال ایری افزود: اصل این شکایت قابل قبول نیست چونکه بعد از تشکیل شورای راهبری مدیریت خلیج گرگان و پناهگاه حیات وحش میانکاله، هر گونه اتخاذ تصمیم و یا طرح شکایت احتیاج به طرح مبحث در این شورا و کسب مصوبه آن دارد اما محیط زیست مازندران بی توجه به این مصوبه اقدام به شکایت نمود.
وی افزود: پیگیری برای حل این مشکل در حال انجام می باشد و در این خصوص مذاکراتی با رئیس جمهوری انجام شده و باتوجه به اشرافیت ایشان بر مسائل قضایی امیدواریم این مشکل بزودی برطرف شود.
حضور پرندگان مهاجر یکی از جاذبه های جزیره آشورادهایری اظهار داشت: مبحث دیگر در رابطه با طرح گردشگری آشوراده راه اندازی زیر ساخت های لازم در بخش سایت پشتیبان این پروژه در منطقه ساحلی بندرترکمن است که در این بخش روند کار مطلوب بوده و سازمان همیاری های گلستان مقدمات لازم برای تهیه بسته های سرمایه گذاری بخش خصوصی را در دستور کار قرار دارد.
نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی افزود: برخی دغدغه های موجود در مورد آزادسازی مسیر دسترسی با همکاری شهرداری بندرترکمن و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) بر طرف شده تا سرعت اجرای عملیات در سایت پشتیبان افزایش یابد.
وی تصریح کرد: همزمان با پیگیری رفع چالش های فراروی اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده، راه اندازی سایت پشتیبان در بندرترکمن با قدرت تمام در حال انجام می باشد.
فرماندار شهرستان ترکمن هم اظهار داشت: برنامه ریزی لازم برای آغاز عملیات اجرایی در سایت پشتیبان نهایی شده و به زودی در کارهای عمرانی در آن شروع می شود.
سیدصادق شیرنگی اظهارداشت: همه اقدامات در رابطه با طرح گردشگری آشوراده بر مبنای مقررات محیط زیست انجام می شود و علاقه مندان طبیعت دغدغه ای در این خصوص نداشته باشند.
وی بیان نمود: سایت پشتیبان بعنوان محلی برای راه اندازی و ساختن بعضی از سازه های موردنیاز در جزیره آشوراده مورد استفاده قرار خواهد گرفت و این مصالح و سازه ها با شناور (بارج) از راه پهنه آبی خزر به جزیره آشوراده منتقل خواهد شد.
تردد گردشگران به جزیره آشوراده پیش از شیوع کروناجزیره آشوراده که تمام سال میزبان انواع پرندگان بومی و مهاجر است در سال ۵۴ جزو اولین مناطق زیست کره جهان معرفی و به ثبت رسید.
۴۰ درصد خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می آید.
در سال ۱۸۳۷ میلادی جزیره آشوراده با وجود اعتراض ایران، به دست نیروهای شوروی سابق اشغال شد و این کشور تا چند دهه بعد یک پاسگاه نظامی در آن داشت.
این جزیره پیش از وقوع سیل سال ۱۳۷۲ با امکاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه، مغازه، مسجد و حسینیه بیشتر از یک هزار نفر سکنه داشت که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه وری و ماهیگیری مشغول بودند اما با طغیان رود ولگا در روسیه و وقوع سیلاب این جزیره ایرانی خالی از سکنه شد.
آشوراده در حوزه سرزمینی شهرستان بندرترکمن واقع در غرب استان گلستان است.
شکوفایی ظرفیت های بی بدیل گردشگری بخصوص در بخش دریایی و آشوراده نیازمند تهیه نقشه راه علمی است که کارشناسان امیدوارند با اهتمام مدیران جهادی دولت سیزدهم زمینه رونق همه جانبه این صنعت نوپا در استان گلستان فراهم گردد.

منبع: