به گزارش عصر توریسم نماینده کمیسیون ملی یونسکو-ایران در برنامه جاده ابریشم یونسکوگفت: جاده ابریشم ریسمان ارتباط فرهنگی سرزمین ها و میراث ناملموس مشترک اقوام ساکن این جاده از شرق تا غرب است و ایران بعنوان حلقه اتصال و پل میان فرهنگی ملت ها در این راه عمل کرده است.
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایرنا، اولین نشست جهانی میراث زنده جاده ابریشم بر مبنای مصوبه سومین نشست کمیته آماده سازی شبکه این میراث ناملموس، با حضور نمایندگانی از کشورهای گستره جاده ابریشم بخصوص ایران، کره جنوبی، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، و همینطور متخصصان و پژوهشگران میراث ناملموس از دانشگاه های کشورهای حوزه آسیا و اقیانوسیه در ۶ و ۷ آبان ماه ۱۴۰۰ با عرضه سخنرانی های علمی و بررسی میراث ناملموس جاده ابریشم، و پیرو آن، دومین نشست با عنوان بررسی و تصویب جشن ها، ۱۹ آذرماه ۱۴۰۰ برگزار شد.
در این نشست که به میزبانی مرکز بین المللی اطلاعات و شبکه میراث فرهنگی ناملموس در آسیا و اقیانوسیه (از موسسات درجه ۲ تحت نظارت یونسکو ICHCAP-UNESCO) در کره جنوبی، و موسسه بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (IICAS) ایکاس در سمرقند برگزار شد، جشن های چهارشنبه سوری، مهرگان، چله نشینی (یلدا)، سده و موسیقی نواحی ایران معرفی و ثبت شدند.
در همین چارچوب با حسن باستانی راد که به واسطه فعالیت تخصصی و حرفه ای در زمینه جغرافیایی تاریخی جاده ابریشم از سال ۱۳۹۳ با برنامه جاده ابریشم سازمان یونسکو در ارتباط بوده و از سال ۱۳۹۷ با حکم حجت الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران بعنوان نماینده این کمیسیون در نشست های برنامه جاده ابریشم یونسکو منصوب شده است، گفتگو کردیم.
چند موسسه و سازمان بین المللی روی برنامه جاده ابریشم متمرکز شدند
باستانی راد درباره برنامه جاده ابریشم یونسکو و مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی، به خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: برنامه جاده ابریشم در سازمان یونسکو از سال ۲۰۱۳ رسمی گشت و نشست های جهانی آن از سال ۲۰۱۵ با حضور ثابت ایران، چین، روسیه، فرانسه، آلمان، اسپانیا، پرتغال، ژاپن، کره جنوبی، هند، افغانستان، مغولستان، ترکیه، مصر، عراق، عمان و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از جمله، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان و گرجستان، به صورت سالانه برگزار شده است. در بعضی از نشست ها کشورهایی مانند مراکش، لبنان، ترکمنستان، پاکستان و اردن، همینطور موسسات بین المللی مانند موسسه بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (ایکاس)، شبکه دانشگاه های جاده ابریشم، و شورای بین المللی ابنیه ها و محوطه ها (ایکوموس) هم شرکت می کنند.
رئیس مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی اظهار داشت: چند موسسه و سازمان بین المللی روی برنامه جاده ابریشم متمرکز شده و کار می کنند که از آن میان، سازمان یونسکو برنامه مطالعه جامع جاده ابریشم، جاده گفت وگو را در سالهای ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۷ با همکاری کشورهای گستره جاده ابریشم همچون ایران، اجرا کرد که با پیوستن جماهیر مستقل شده آسیای مرکزی و قفقاز به این برنامه همزمان بود.
وی اضافه کرد: شکل گیری موسسه بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (ایکاس – IICAS) در سال ۱۹۹۶ هم از دستاوردهای همین برنامه بود. مقر این موسسه در سمرقند (ازبکستان) است و ۱۱ کشور همچون ایران در آن عضویت دارند؛ ایکاس در خلال ۲۵ سال قبل اختصاصا مطالعات و برگزاری رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری را درباره جاده ابریشم سامان دهی کرده است.
«مرکز جهانی میراث ناملموس (درجه دو زیر نظارت یونسکو ICHCAP-UNESCO) در سئول پایتخت کره جنوبی هم روی میراث فرهنگی ناملموس به مفهوم عمومی جدا از مبحث جاده ابریشم با هدف دریافت و پایش اطلاعات برای میراث ناملموس فعالیت می کند؛ به صورت مثال اگر در آینده پرونده ای مانند شب چله (یلدا) به پیشنهاد ایران برای ثبت جهانی در کمیته جهانی یونسکو مطرح شود، این مرکز یکی بازوهای اجرایی جهت بررسی آن پرونده خواهد بود.»
ثبت جشن ها و آیین ها در مرکز جهانی میراث ناملموس مقدمه ای برای ثبت جهانی یونسکو
باستانی راد بیان نمود: بنا به لزوم و ظرفیتی که ایران بعنوان پل میان فرهنگی و تمدنی دارد، از سال ۱۳۹۷ مرکز پژوهشی جاده ابریشم در دانشگاه شهید بهشتی با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری راه اندازی شده است؛ چنین مرکز دانشگاهی نه در ایران، نه در کشورهای همسایه و منطقه آسیای مرکزی و قفقاز و جنوب غرب آسیا وجود نداشت، فقط بعضی از کشورها مانند چین، کره جنوبی، و آمریکا مراکز تحقیقاتی دارند که درباره جاده ابریشم مطالعه و پژوهش می کنند و بعضی از کشورهای اروپایی مانند انگلستان در دانشگاه آکسفورد در کوشش برای تاسیس کرسی جاده ابریشم هستند که رسما از مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی برای عضویت و همکاری در آن دعوت کرده اند.
رئیس مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی عنوان کرد: از چند سال پیش مرکز جهانی میراث ناملموس در کره جنوبی و ایکاس در سمرقند همکاری برای معرفی جهانی میراث فرهنگی ناملموس در گستره جاده ابریشم را آغاز کردند که در تیرماه ۱۴۰۰ سومین جلسه برای سیاستگذاری کلان برگزار و تصویب گردید که در جلسه آبان ماه کشورهای گستره جاده ابریشم میراث ناملموس خویش را معرفی و ارزیابی کنند؛ در نشست آبان ماه جشن چله (یلدا) از جانب ایران ارائه شد.
باستانی راد تصریح کرد: باید از فرصت عرضه پرونده های مستقل در نشست های مرکز جهانی میراث ناملموس در کره جنوبی و ایکاس برای ثبت میراث ناملموس ایرانی استفاده کرد، چونکه این دو مرکز تصمیم گرفتند از هر کشور حداکثر ۵ جشن را در زمره میراث ناملموس جاده ابریشم معرفی و ثبت کنند.
وی اضافه کرد: ایران در نشست های سال ۲۰۲۱ با پرونده های کامل شامل جشن های چهارشنبه سوری، مهرگان، چله (یلدا)، سده و همینطور جشنواره موسیقی نواحی ایران که طی ۱۴ سال قبل به صورت منظم در کرمان برگزار شده است و به تنهایی قابلیت عرضه ده ها نوع موسیقی محلی ایرانی را دارد، حضور یافت.
مستندات و پرونده های چهار جشن ایرانی چهارشنبه سوری، مهرگان، چله نشینی و شب یلدا، سده به همراه موسیقی نواحی ایران توسط کمیسیون ملی یونسکو تدوین و ارسال شد که در سه جلسه بررسی و ارزیابی شدند؛ در نهایت هم بعنوان میراث ناملموس جاده ابریشم توسط مرکز جهانی میراث ناملموس سئول (کره جنوبی) و موسسه مطالعات آسیای مرکزی (ایکاس) در سمرقند (ازبکستان) معرفی و ثبت شدند. این گام را باید مقدمه ای در جهت ثبت میراث زنده ایرانی در لیست میراث ناملموس سازمان یونسکو در سال های آتی دانست.
چه جشن هایی از کدام کشورها ثبت شدند؟
باستانی راد درباره ثبت پرونده های دیگر کشورها بیان نمود: جشنواره جهانی مقام و موسیقی شکی، گالانوروز، آشپزی سنتی، چهارشنبه تراکمه (جمهوری آذربایجان)؛ آیین های سنتی جشن بهاری پرورش اسب قزاق (قزاقستان)؛ جشنواره های ترانه و موسیقی فولک آریرانگ (Jeongseon Arirang)، جشن فصلی (Gangneung Danoje)، جشنواره رقص ماسک آندونگ (Andong Mask Dance) و جشن طناب کشی (Gijisi Juldaligi) از جانب کره جنوبی تصویب شدند.
نماینده کمیسیون ملی یونسکو در برنامه جاده ابریشم یونسکو اظهار داشت: همینطور قرقیزستان جشن اویمو، مغولستان جشن عقاب طلایی، آیین شتر دوکوهانه و پوشاک محلی دلتیی (Deeltei)؛ ترکیه جشنواره جهانی خوراک در غازیان تپه، و مراسم کُشتی سنتی با بدن چَرب را ارئه و تصویب کردند. تاجیکستان هم با دو پرونده موسیقی و جشن محلی عندلیب و جشنواره غذای سنتی اوشی پُلو و ازبکستان هم با پرونده های صنایع دستی خوقند، لباس ابریشمی (اطلس بایرامی) و موسیقی محلی مارگیلان در این جلسه حاضر شدند و این پرونده ها به ثبت رسید.
باستانی راد اضافه کرد: هم اکنون نمایندگان کشورها برای برنامه های سالانه رایزنی می کنند که هر سال به کدام عناصر میراث فرهنگی ناملموس پرداخته شود. نشست سال جاری درباره جشن ها و مراسم های زنده ای بود که در پیوند با جشن ها هستند. در سال های آتی انواع هنرها، پوشاک، غذاها و نوشیدنی، آئین های دینی و مناسک به تناوب مورد بررسی و معرفی قرار خواهند گرفت.
برای مستندسازی، تدوین و تکمیل پرونده عناصر و آثار میراث فرهنگی ناملموس کشور، نیاز است که وزارت خانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ادارات کل استانی هر کدام از این دستگاه ها در یک همکاری و هماهنگی و هم افزایی ملی، مستندات خویش را درباره این آثار که در عین یکپارچگی از تنوع، فراوانی وگستردگی جغرافیایی و فرهنگی در پهنه کشوری برخوردار می باشند، گردآوری کرده و به گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران ارسال نمایند.
رئیس مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: وجود یک مرکز ثابت مانند کمیسیون ملی یونسکو برای تجمیع پرونده ها سبب می شود در عین تنوع و تکثر، یکپارچگی و وحدت این آثار و آیین ها، به صورت ملی دیده شود.
جاده ابریشم ریسمان ارتباط فرهنگی ملت ها و سرزمین ها
باستانی راد جاده ابریشم را ریسمان ارتباط فرهنگی ملت ها و سرزمین ها دانست و اشاره کرد: میراث مشترک از بهترین زمینه ها برای تقویت روابط دو و چندجانبه کشورها است، در خیلی از آیین ها و میراث فرهنگی ناملموس میان جوامع مختلف، همین تعاملات فرهنگی و اجتماعی سبب تعمیق و تقویت هرکدام از مواریث می شود.
نماینده کمیسیون ملی یونسکو در برنامه جاده ابریشم یونسکو بیان نمود: میراث ناملموس جاده ابریشم میراث مشترک همه فرهنگ ها، اقوام و ملت های ساکن در این جاده ها از شرق تا غرب است؛ این رویدادها و نشست ها به میزبانی هر کشوری در این منطقه باشد برای توسعه داد و ستدها و تعاملات فرهنگی ظرفیت و اثربخشی بالایی دارد.
امروزه دنیا از راه میراث فرهنگی ناملموس راه را برای صلح و دوستی و گفتگو فراهم می آورد و جاده ابریشم در ذات خود این توانایی را دارد و آنرا توسعه می بخشد؛ چونکه این جاده صرفاً به یک کشور یا یک ملت و جامعه تعلق ندارد، بلکه به همه جوامعی که قرن ها در کنار این جاده زندگی کرده و با هم داد و ستد اقتصادی و تجاری داشته اند متعلق است.
نویسنده کتاب ایران پل میان فرهنگی جاده ابریشم (انتشارات وزارت خارجه.۱۳۹۷)، به نقل از سخن حکیمانه فردوسی «فرهنگ را آرایش دهنده جان» و روح جوامع دانست و اظهار داشت: جاده ابریشم قابلیت بالایی برای انتقال مواریث فرهنگی ناملموس دارد، همه کارشناسان و صاحب نظران فرهنگی اتفاق نظر دارند که در این جاده ها، ایران بعنوان حلقه اتصال فرهنگی شرق و غرب است و در ایجاد ارتباط میان میراث فرهنگی شرق و غرب جهان، مانند یک پل عمل کرده است.
منبع: asretourism.ir
