عصر توریسم: «سلام نوروزی» یکی از مراسم های اصلی آیین نوروز در دوران قاجار بوده که اهمیت ویژه ای داشته است.
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایسنا، بنیاد فردوسی شاخه توس در سلسله نوشتاری به مرور آیین های نوروزی در دوره های مختلف تاریخی پرداخته و درباره نوروز در زمان قاجار نوشته است: «آیین و جشن نوروز در دربار قاجاریان بصورت «سلام عام نوروز» در تخت مرمر – واقع در کاخ گلستان تهران – منعقد می شد.
دربار قاجار، در آستانه عید نوروز، برای برگزاری هرچه باشکوه تر مراسم عید، تدارک ویژه ای می دید. مراسم اصلی «سلام نوروزی» بود که در سه بخش برگزار می شد، سلام عام تحویل، سلام عام تخت مرمر و سلام خاص سردر؛ یک روز قبل از عید نوروز به وسیله رییس تشریفات دربار، از سران طبقات مختلف دعوت به عمل می آمد که یک ساعت پیش از تحویل سال در آن محل حضور یابند و در آیین باشکوه عید نوروز شرکت نمایند.
دوستعلی خان مُعیـّر الممالک، در کتاب «زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه» جریان برگزاری جشن نوروز و آیین سلام عام را در کاخ مرمر چنین شرح داده است: «از چند گام به در ورودی تالار مانده، سفره سپید بزرگی گسترده، بساط هفت سین را روی آن می چینند؛ دامنه آن تا شاه نشین وسیعی که تخت مرصع فتحعلی شاه در آن قرار داشت کشیده می شد. روی تخت، مسندی (تکیه گاه) زربفت – کار هندوستان – می گستردند. روی آن تشکی نهاده پارچه ای مرواریددوزی، رویش می کشیدند و کنارش دو متکای جواهردوزی با ریشه و منگوله های مروارید قرار می دادند. چهار شمعدان مرصع – که دارای آویزه های درشت از سنگ های قیمتی بودند – در چهار گوشه تشک گذاشته، شمع های آنرا می افروختند، خواه روز، خواه شب. سایر جارها و چهل چراغ ها را نیز روشن می کردند و مجلس، شکوه عجیبی به خود گرفته، جواهرات و نشان هایی که به سینه حضار نصب بود، در پرتو چراغ ها درخشندگی مخصوص پیدا می کرد. در شاه نشین های اطراف تخت، رؤسای ایل قاجار با سرداری های ترمه و شمشیربسته با لباس های رسمی می ایستادند. در یک طرف هفت سین، سران سپاهی با نیم تنه های سپید، شلوار قرمز و یراق دار، صف آراسته و در رأس آنها نایب السلطنه قرار می گرفت. در طرف دیگر، مستوفیان با شال و کلاه و جُبـّه های (بالاپوش، جامه بلند و گشاد) ترمه و چاقچورهای (شلوار گشاد و بلند و کف دار) قصب (نوعی پارچه ظریف که از کتان نرم یا حریر می بافند) ایستاده و مستوفی الممالک با جبّه مفتول دوزی، مقدم بر همه جای می گرفت.

بین دو صف مزبور راهی باریک تا شاه نشین بزرگ باز بود. طرفین تخت بطور نیم دایره، شاهزادگان با لباس های سیاه ایستاده، هر کدام یکی از وصله های طلا و جواهرنشان سلطنتی را از قبیل: شمشیر، خنجر، گرز و سپر به دست می گرفتند. نزدیک تخت، صدراعظم با جبـّه و شمسه (آنچه از فلز به شکل خورشید سازند و در بالای قبّه و مانند آن نصب کنند) صدارت ایستاده، وزراء و اعیان زیردست وی قرار می گرفتند. خدمتکاران اندرونی و پیشخدمت های مخصوص در یکی از شاه نشین های نزدیک تخت گرد می آمدند. خطیب الممالک و منجم باشی، روبه روی تخت ایستاده، اطبا و بعضی اروپائیانی که بنا بر خواهش، به تماشا می آمدند، پشت آنها قرار می گرفتند. تعدادی از علما نیز می آمدند و برخی از خواص آنها به تخت برآمده در کنار مسند شاه می نشستند و بقیه در پای تخت قرار می گرفتند. منشی الممالک، با دو نفر دیگر سینی هایی بر دست، مقابل تخت می ایستادند. سینی های مزبور پر از شاهی سپید بود که با مقداری دوهزاری طلا و قدری برنج و آرد درهم ریخته بودند. تا بعد از تحویل سال نو، آنها را برابر حضار ببرند. سینی های محتوی کیسه های عیدی را پای تخت می گذاردند، اعضای خزانه هم کنار آن می ایستادند تا در موقع، به حضور ببرند.

یک ربع به تحویل مانده، پرده دار، پرده را بالا گرفته و به آواز بلند ورود شاه را خبر می داد. در همان لحظه، گفت و شنود و غلغله ای که میان حضار برپا بود به سکوت محض مبدل می گشت و نظامیان درحال احترام ایستاده و بقیه سر تعظیم فرود می آوردند. پیشاپیش، ایشیک آقاسی باشی (رئیس تشریفات) با جُبـّه و شال و کلاه و عصای مرصّع (زرنشان) با اعتماد الحرم – که قـَدَش در درازی ضرب المثل بود – می آمدند.
آنگاه شاه غرق در جواهرات و نشان های سلطنتی با چهره گشاده و لب های متبسم وارد می شد و با قدم های آهسته از میان صفوف گذشته، بر تخت می نشست. ولی بنابر احترام آقایان علما بر صندلی مرصعی که روی تخت بود نمی نشست و روی مسند زربفت جا گرفته، شمشیر جهانگشای نادری را روی زانو می نهاد. گروهی از خواجه سرایان و خواص که به دنبال شاه آمده بودند، در کنار قرار می گرفتند.
بعد از جلوس شاه، «خطیب الممالک» از صف مقابل خارج می شد و نزدیک تخت آمده، خطبه مختصری ایراد می نمود و چون به نام مبارک حضرت ختمی مرتبت، خاتم الانبیاء محمّد رسول الله (صلّی الله مقابل وآله) و امیرالمومنین (علیه السّلام) و در آخر، نام شاه می رسید، سرها به تعظیم خم می شد. لحظه تحویل سال پس از اختتام خطبه، منجم باشی ساعت به دست پیش می آمد و اندک زمانی خیره به صفحه آن نگریسته و بمحض حلول سال نو می اظهار داشت: «به مبارکی و میمنت و اقبال وجود مسعود، در این ثانیه آفتاب به برج حمل تحویل گردید.» فوراً شیپورچی، که در بیرون منتظر ایستاده بود، باد به شیپور کرده و در میدان مشق، توپ های تحویل سال به صدا درمی آمد.

شاه، نخست به علما و بعد به سایر حضار تبریک می گفت. آنگاه قرآن مجید را به دست گرفته صفحه ای تلاوت می نمود. سپس نظام الاسلام برابر شاه زانو زده اندکی از تربت مخصوصی که در بسته تمیزی بود، در آب ریخته تقدیم می داشت و شاه آنرا لاجرعه می نوشید و به دادن کیسه های عیدی به علما می پرداخت.
چون علما بیرون می رفتند در این وقت شاه از تخت به زیر آمده بر صندلی قرار می گرفت. نخست به شاهزاده ها و برادرهای خود، سپس به رؤسای لشکری و مستوفیان و بالأخره به باقی حضار عیدی می داد و با هر یک به فراخور حال او صحبت می داشت، آنها نیز سپاسگزاری می نمودند و کیسه ها را بوسیده بر سر می نهادند.
مجلس جشن نوروز یا سلام عام، از سه تا چهار ساعت به طول می انجامید. بعد از آن مراسم جشن اختتام می یافت.»

منبع:

دسته‌ها: توریسم