عصر توریسم: عید نوروز 1403 با ایام ماه مبارک رمضان مقارن شده است و بنا بر این ممکنست خیلی از مسافران نگران انجام صحیح تکالیف دینی خود باشند. اما شرایط و احکام روزه مسافر در ماه رمضان چگونه است؟
به گزارش عصر توریسم به نقل از ایسنا، خداوند هیچ وقت روزه را امری برای مشقت ما قرار نداده است؛ چنانچه در آیه ۱۸۵ سوره بقره خداوند می فرمایند: “کسی که در ماه رمضان در وطنش حاضر باشد، باید روزه را به جا آورد، حال آنکه بیمار بوده یا در مسافرت باشد. خداوند آسانی بندگانش را می خواهد.” بنابراین، مطابق شرایط روزه مسافر در ماه رمضان، می توانید قضای روزه هایی که به علت عذر شرعی نتوانستید به جا بیاورید را کامل کنید.
طبق نظرعلما نیز بطور کلی مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد اما اگر برای فرار از روزه باشد مکروه است، شخص مسافر بنا به نظر مرجع تقلید خود می تواند سفر خودرا مدیریت کرده و قضای آنرا پس از برگشت به وطن بجای آورد.
پیش از این که به سراغ احکام مسافرت برویم بهتر است ابتدا به این درک برسیم که از نظر شرعی چه کسی مسافر است؟
مسافر کیست؟
اگر سفر شخصی در ماه مبارک از شرایط زیر برخوردار باشد از نظر شرع، آن شخص مسافر بوده و احکام جاری بر اعمال او احکام مسافر است.
۱: مجموع مسافت رفت و برگشت نباید کمتر از ۸ فرسخ یعنی ۴۳ کیلومتر باشد، به عبارت دیگر فاصله مبدأ و مقصد حداقل باید ۲۱ و نیم کیلومتر باشد.
۲: پیش از این که سفر شروع شود قصد پیمودن حداقل ۸ فرسخ را داشته باشد.
۳: پیش از خارج شدن از حد ترخص از تصمیم پیمودن ۸ فرسخ پشیمان نشود.
۴: سفرش در اثناء پیمودن مسافت شرعی، با رسیدن به وطن یا مکانی که قصد اقامت ده روزه در آنجا دارد قطع نشود.
۵: سفر، مشکلات شرعی همچون قصد برای انجام کار حرام را دارا نباشد.
۶: مسافر بصورت کلی در مسافرت نباشد مثل: عشایر،..
۷: شغل مسافر سفر کردن نباشد مثل: رانندگان بین شهری یا شغل وی در شهر دیگری قرار نداشته باشد.
۸: حد ترخص را رد کند یعنی از وطن یا جایی که قصد اقامت ده روز یا بیشتر را دارد به اندازه ای دور شود که صدای اذان شهر را نشنود و دیوارهای شهر را نبیند.
در این گزارش به احکام سفر و روزه مسافر در ماه مبارک رمضان از دیدگاه برخی مراجع اعظام تقلید می پردازیم:
احکام روزه مسافر از دیدگاه امام خمینی (ره)
مساله ۱ ـ مسافری که باید نمازهای چهاررکعتی را در مسافرت دو رکعت بخواند نباید روزه بگیرد، و مسافری که نمازش را تمام می خواند مثل کسی که شغلش مسافرت یا سفر او سفر معصیت است، باید در مسافرت روزه بگیرد.
مساله ۲ ـ اگر روزه دار پس از ظهر سفر کند باید روزه‌ی خودرا تمام نماید و اگر قبل از ظهر سفر کند وقتی به حد ترخص برسد باید روزه‌ی خودرا بخورد و اگر قبل از آن روزه را باطل کند کفاره بر او واجب است.
مساله ۳ ـ اگر مسافر قبل از ظهر به وطنش برسد یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده، روزه‌ی آن روز بر او واجب نیست.
مساله ۴ ـ اگر مسافر پس از ظهر به وطنش برسد یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آنجا بماند نباید آن روز را روزه بگیرد.
احکام روزه مسافر از دیدگاه مقام معظم رهبری
۱۷۱۴ مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در مسافرت دو رکعت بخواند، نباید روزه بگیرد. و مسافری که نمازش را تمام می خواند، مثل کسی که شغلش مسافرت، یا سفر او سفر معصیت است، باید در مسافرت روزه بگیرد.
۱۷۱۵ مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد، مکروه است.
۱۷۱۶ اگر غیر روزه رمضان روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، بنا براحتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت کند، و اگر در مسافرت باشد، باید قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد، ولی اگر نذر کرده باشد روز معینی را روزه بگیرد، می تواند در آن روز مسافرت نماید.
۱۷۱۷ اگر نذر کند روزه بگیرد و روز آنرا معین نکند، نمی تواند آنرا در مسافرت بجا آورد. ولی چنانچه نذر کند که روز معینی را در مسافرت روزه بگیرد، بایدآن را در مسافرت بجا آورد. و نیز اگر نذر کند روز معینی را چه مسافر باشد یا نباشد، روزه بگیرد، باید آن روز را بااینکه مسافر باشد روزه بگیرد.
۱۷۱۸ مسافر می تواند برای خواستن حاجت، سه روز در مدینه طیبه روزه مستحبی بگیرد.
۱۷۱۹ کسی که نمی داند روزه مسافر باطل است، اگر در مسافرت روزه بگیرد و در میان روز مساله را بفهمد، روزه اش باطل می شود، و اگر تا مغرب نفهمد، روزه اش صحیح است.
۱۷۲۰ اگر فراموش کند که مسافر است، یا فراموش کند که روزه مسافر باطل می باشد و در مسافرت روزه بگیرد، روزه او باطل است.
۱۷۲۱ اگر روزه دار پس از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خودرا تمام کند، و اگر قبل از ظهر مسافرت کند، وقتی به حد ترخص برسد، یعنی به جایی برسد که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آنرا نشنود، باید روزه خودرا باطل کند، و اگر قبل از آن روزه را باطل کند، بنابر احتیاط کفاره نیز بر او واجب است.
۱۷۲۲ اگر مسافر قبل از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آن جا بماند، چنانچه کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نیست.
۱۷۲۳ اگر مسافر پس از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آن جا بماند، نباید آن روز را روزه بگیرد.
۱۷۲۴ مسافر و کسی که از روزه گرفتن عذر دارد، مکروه است در روز ماه رمضان جماع نماید و در خوردن و نوشیدن کاملا خودرا سیر کند.
احکام روزه مسافر از نظر آیت الله سیستانی
مسأله ۱۶۸۳ ـ مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در مسافرت دو رکعت بخواند، نباید روزه بگیرد. و مسافری که نمازش را تمام میخواند مثل کسی که شغلش مسافرت، یا سفر او سفر معصیت است، باید در مسافرت روزه بگیرد.
مسأله ۱۶۸۴ ـ مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی برای فرار از روزه مسافرت مکروه است. و همین طور است مطلق سفر در ماه رمضان مگر این که برای حج یا عمره یا به جهت ضرورتی باشد.
مسأله ۱۶۸۵ ـ اگر غیر روزه رمضان روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، چنانچه به اجاره یا مانند آن واجب شده باشد، یا روز سوّم از روزهای اعتکاف باشد، نمی تواند در آن روز مسافرت کند، و اگر در مسافرت باشد چنانچه ممکنست باید قصد کند که ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد؛ ولی اگر روزه آن روز به نذر واجب شده باشد ظاهر آنست که سفر در آن روز جایز است و قصد اقامت واجب نیست، هرچند بهتر آنست که تا ناچار نشود مسافرت نکند و اگر در مسافرت است قصد اقامت نماید. ولی اگر به قسم یا عهد واجب شده باشد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ مسافرت نرود و اگر در مسافرت بود قصد اقامت کند.
مسأله ۱۶۸۶ ـ اگر نذر کند روزه مستحبی بگیرد و روز آنرا معین نکند، نمی تواند آنرا در مسافرت بجا آورد، ولی چنانچه نذر کند که روز معینی را در مسافرت روزه بگیرد، باید آنرا در مسافرت بجا آورد. و نیز اگر نذر کند روز معینی را چه مسافر باشد یا نباشد، روزه بگیرد، باید آن روز را بااینکه مسافر باشد روزه بگیرد.
مسأله ۱۶۸۷ ـ مسافر می تواند برای خواستن حاجت سه روز در مدینه طیبه روزه مستحبی بگیرد، و احوط این است که آن سه روز روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه باشد.
مسأله ۱۶۸۸ ـ کسی که نمیداند روزه مسافر باطل است، اگر در مسافرت روزه بگیرد و در میان روز مسأله را بفهمد، روزه اش باطل می شود و اگر تا مغرب نفهمد، روزه اش صحیح است.
مسأله ۱۶۸۹ ـ اگر فراموش کند که مسافر است، یا فراموش کند که روزه مسافر باطل میباشد و در مسافرت روزه بگیرد، روزه او ـ بنا بر احتیاط ـ باطل است.
مسأله ۱۶۹۰ ـ اگر روزه دار پس از ظهر مسافرت نماید، باید ـ بنا بر احتیاط ـ روزه خودرا تمام کند، و در این صورت قضای آن لازم نیست، و اگر قبل از ظهر مسافرت کند، ـ بنا بر احتیاط واجب ـ نمی تواند آن روز را روزه بگیرد، خصوصاً اگر از شب نیت سفر داشته باشد. ولی در هر صورت نباید قبل از رسیدن به حدّ ترخّص چیزی را که روزه را باطل میکند انجام دهد، وگرنه کفاره بر او واجب می شود.
مسأله ۱۶۹۱ ـ اگر مسافر در ماه رمضان چه آنکه پیش از فجر در مسافرت بوده و چه آنکه روزه بوده و سفر نماید، چنانچه قبل از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که میخواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده ـ بنا بر احتیاط ـ باید آن روز روزه را بگیرد و در این صورت قضا ندارد. و اگر انجام داده، روزه آن روز بر او واجب نیست و باید آنرا قضا کند.
مسأله ۱۶۹۲ ـ اگر مسافر پس از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که میخواهد ده روز در آنجا بماند ـ بنا بر احتیاط ـ روزه اش باطل است، و باید آنرا قضا کند.
مسأله ۱۶۹۳ ـ مسافر و کسی که از روزه گرفتن عذر دارد، مکروه است در روز ماه رمضان جماع نماید، و در خوردن و نوشیدن بطورکامل خودرا سیر کند.
روزه مسافر از نظر آیت الله مکارم شیرازی
مسأله ۴۳۹ ـ مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در مسافرت، دو رکعت بخواند، نمی تواند در آن سفر روزه بگیرد؛ ولی باید قضای آنرا بجا آورد، و مسافری که نمازش را تمام می خواند؛ مثل کسی که شغل او سفر است، باید در مسافرت روزه بگیرد.
مسأله ۴۴۰ ـ اگر روزه دار پس از ظهر مسافرت کند، باید روزه خودرا تمام کند و صحیح است.
مسأله ۴۴۱ ـ اگر روزه دار قبل از ظهر مسافرت کند، وقتی به «حدّ ترخّص» برسد؛ یعنی به جایی برسد که صدای اذان شهر را نشنود و اهل آنجا او را نبینند، باید روزه خودرا رها کند و اگر قبل از آن روزه را باطل کند، علاوه بر قضا، بنابراحتیاط واجب، کفّاره هم دارد.
مسأله ۴۴۲ ـ مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد مکروه است.
مسأله ۴۴۳ ـ اگر مسافر، قبل از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد که می خواهد ده روز در آنجا بماند، چنانچه تا آن وقت، کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده است، باید آن روز را روزه بگیرد و اگر انجام داده، باید بعداً قضای آنرا بجا آورد.
مسأله ۴۴۴ ـ اگر مسافر پس از ظهر به وطنش یا به جایی که می خواهد ده روز در آن جا بماند برسد، نباید آن روز را روزه بگیرد، و بعداً قضای آنرا بجا می آورد. طبق نظر علما به طور کلی مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد اما اگر برای فرار از روزه باشد مکروه است، شخص مسافر بنابه نظر مرجع تقلید خود می تواند سفر خودرا مدیریت کرده و قضای آنرا پس از برگشت به وطن بجای آورد.
احکام نماز مسافر
در کنار شرایط روزه مسافر در ماه رمضان، شرع می گوید اگر شما به سفر رفته اید و دارای شرایط زیر هستید، باید نماز خودرا بصورت شکسته به جا آورده و نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت بخوانید.
مقصد شما باید حد فاصل چهار تا هشت فرسخ از محل اقامت تان دورتر باشد. اگر کمتر و بیش از این فاصله بود حد ترخص رعایت نشده است.
از شروع سفر باید قصد کنید که بیش از هشت فرسخ از خانه خود دور نمی شوید.
پیش از رسیدن به حداقل مسافت، یعنی چهار فرسخ، باید قصد خودرا مشخص کرده باشید.
سفر شما نباید برای کار حرام صورت بگیرد.
اگر به وطنی دورتر سفر می کنید و بین راه قصد اقامت ده روزه در مکانی را دارید. حکم برای آن مکان ده روزه لحاظ خواهد شد.
شغل شما نباید مسافرت باشد. خواه راننده تریلی یا اتوبوس باشد و یا هر پیشه دیگری که مجبورید به خاطر آن مدام به شهرهای مختلف سفر کنید.
در ادامه شرایط روزه مسافر در ماه رمضان، اگر کوچ نشین هستید و محل زندگی ثابتی ندارید، شما در رده مسافرین قرار نمی گیرید.
باید ده روز در محل جدید اقامت داشته باشید. محلی که صدای اذان وطن تان در آن شنیده نشود.
اگر در موارد ویژه و خاص قرار گرفتید باید با مراجعه به کتب فقهی یا تماس با دفاتر مراجع عظمای تقلید از حکم خود باخبر شوید.
کفاره روزه مسافر
در مواردی به مسافر کفاره تعلق می گیرد. هنگامی که او پیش از ظهر مسافرت خودرا شروع کند، روزه اش باطل است. با این وجود نمی تواند پیش از رسیدن به فاصله مشخص چهار فرسخی یا همان حد ترخص، افطار کند. اگر چنین کرد، کفاره باطلکردن روزه به شکل عمدی بر او واجب است.
مطابق شرایط شرعی روزه مسافر در ماه رمضان، کفاره افطار عمدی در ماه رمضان عبارتست از غذادادن به شصت فقیر که فقر و تنگدستی آنها اثبات شده و یا شصت روز روزهداری به شرطی که یک ماه و یک روز آن متوالی و پشت سر هم به جا آورده شود. باقی شصت روز اگر جابهجا و در ماه های متفاوت باشد، ایرادی ندارد.
منبع: عصر توریسم
