به گزارش عصر توریسم ایرنا- بازارهای سنتی با قدمت بالای خود همواره محلی برای تجارت و گشت و گذار اهالی شهر بودند اما با ظهور پاساژها و برج های تجاری، بازارها و مشاغل قدیمی آن رفته رفته فراموش شدند و الان فاصله ماندگاری یا خانه نشینی مشاغل سنتی در استان سمنان به اندازه یک موی باریک شده است.
به گزارش عصر توریسم به نقل از خبرگزاری ایرنا، بازارها به واسطه قدمت و معماری منحصر به فرد خود قلب گردشگری هر شهر محسوب می شوند. محلی مملو از زیبایی و آرامش که حاصل دقت، ظرافت و اصالت معماران و پیشینیان خوش ذوق ایران است.
رزق و روزی که روزگاری در بین هیاهوی فروشندگان و خریداران در بازار جریان داشت حالا به پاساژ و مراکز خرید مجلل منتقل شده است. تغییر در علایق و سبک زندگی مردم، تغییر محل های عرضه کالا، تحول شیوه های معامله، تنوع و گستردگی کالاهای مصرفی و کمک صنعت و ابزارهایش در تولید کالا باعث تغییر مشاغل و حذف بعضی از حرفه ها در زندگی کنونی ما شده است.
معماری درخشان بازارهای سنتی ایران که در زیبایی، اصالت و تناسب با اقلیم و فرهنگ شهرها بخش مهم و جدانشدنی تاریخ ایران است حالا در انزوا فرو رفته و مورد بی توجهی است.
ساخت هر بنایی در استان سمنان با توجه اقلیم گرم و خشک استان نیازمند استفاده از مصالح متناسب و معماری ویژه است. بازارهای سرشار از زیبایی استان سمنان مدت ها است که جای خود و مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی اش را به سبب از دست رفتن استادکار ها و نبود علاقه مندی در نسل های جوان تر به بوتیک های مدرن و معماری های نسل امروزی داده است.
جای خالی مشاغل سنتی استان سمنان در بازارها، جای جای شهر و در بین مردم حس می شود.
عبور سالانه حدود ۲۰ میلیون زائر مشهد مقدس از طریق های استان سمنانی ظرفیتی است که با احیای حرفه های سنتی خود و آموزش نسل جدیدی از استادکارها در کنار تولید، فروش و سودآوری کالاهای حاصل از این مشاغل زمینه ساز رونق گردشگری در این استان خواهیم بود. رونقی که ایجادکننده اشتغال و زنده نگاه داشتن سنت ها است و جذابیت سفر را برای توریستهای داخلی و خارجی دو چندان می کند.
قصه تکراری نبود اعتبار این دفعه در مشاغل سنتی استان سمنان
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا در مورد مشاغل سنتی استان سمنان بیان نمود: حرفه هایی هم چون خرسک بافی، چادرشب بافی، شیشه گری، قفل سازی، چلنگری(آهنگری سبک و خرد) و چاقوسازی همچون شغل های فراموش شده در استان سمنان هستند.
جعفرصفاخواه افزود: کلاه مالی، جاروبافی، آهنگری سنتی و خراطی چوب هم از دیگر شغل های منسوخ شده استان سمنان محسوب می شوند.
وی درمورد حمایت ها برای احیای این مشاغل اضافه کرد: اعطای تسهیلات کم بهره با پرداخت بلندمدت، آموزش های رایگان، اعطای مواد اولیه مجانی و مرغوب، ایجاد بازارچه های فروش در مراکز گردشگری پرتردد و دیگر حمایت های مادی و معنوی برای احیای مشاغل از یا درفته استان سمنان به متقاضیان صورت می گیرد.
صفاخواه ابرازداشت: ۵۲ حرفه سنتی هنوز در استان سمنان رونق دارند و استادکاران مشغول به انجام آن هستند و سوزن دوزی، نساجی سنتی، چنگوم سازی(ملیله کاری نقره)، گلیج بافی و سفال سرامیک استان سمنان هم قابلیت معرفی به کشور و نمادسازی را برای استان سمنان دارند.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان خاطرنشان کرد: راه اندازی بازار های سنتی برای فروش محصولات صنایع دستی و تولید زنده جهت جذب مخاطب و معرفی رشته های از یاد رفته سنتی در کنار ایجاد اشتغال سبب رونق کسب و کارهای خرد و خانگی هم انجام می شود.
صفاخواه معرفی منطقه تولید محصولات سنتی را در جذب توریست از دیگر علل ایجاد بازارهای سنتی برشمرد و اشاره کرد: تسهیلات پرداختی به متقاضیان در سالهای اخیر محدود به تسهیلات حمایتی مانند خرید محصولات و ترویج صنایع دستی است.
وی افزود: برای ایجاد نمایشگاه های فصلی اعتباری در نظر گرفته نشده و به فعالیت بخش خصوصی بسنده شده است همینطور اعتبارات عمرانی کنونی برای تکمیل بازارچه های دائمی و ساخت فروشگاه های صنایع دستی در شهرستان های استان سمنان کافی نیست.
صفاخواه ضمن اشاره به فعالیت استادکارهای استان سمنان اظهار داشت: حالا ۱۲۵ استادکار رشته ها و حرفه های مختلف سنتی در استان سمنان مشغول به فعالیت هستند.
احیای بافت قدیمی سمنان و فرصت سازی احیای مشاغل سنتی
سرپرست مدیریت بافت تاریخی و مسئول ستاد بازآفرینی شهرداری سمنان هم در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: یکی از مهم ترین فعالیتهای کنونی که از جانب فعالان حوزه گردشگری و شهری در حال انجام می باشد تهیه کتاب هوشمند مشاغل فراموش شده سمنان مانند چلنگری و نمدمالی است.
سعید پرسا عنوان کرد: محله های مختلف شهری و محوطه بازار با احیا و بازآفرینی می تواند خاستگاه مشاغل سنتی مختلف شود، ازاین رو محله هایی به نام یکی از مشاغل سنتی نامگذاری شده و با ایجاد بازارچه و مغازه حرفه های سنتی، آن مشاغل احیا و معرفی می شود.
وی اضافه کرد: در بودجه سالانه شهرداری اعتبارهایی برای محله سازی و ایجاد بازارچه در نظر گرفته شده است.
پرسا خاطرنشان کرد: مساجد و تکایا ظرفیتی است که با استقرار استادکار و مدرس امکان راه اندازی کارگاه ها و کلاس های مختلف دارد و میتوان با معرفی مشاغل سنتی به جوانان و اقشار مختلف ایجاد علاقه مندی در آنان به احیای حرفه های سنتی فراموش شده را شاهد بود.
وی افزود: با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هر محله به یک قطب حرفه سنتی تبدیل گردد تا در ابعاد فرهنگی و گردشگری موثر باشد.
احیای صنایع دستی و سنتی با آموزش مهارت آموزان
مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای استان سمنان در ادامه پیگیری های خبرنگار ایرنا در مورد مشاغل خانگی پاسخ گوی خبرنگار ایرنا بود و اظهار داشت: شمار رشته های صنایع دستی و سنتی درحال آموزش به حرفه آموزان استان سمنان به ۸۳ حرفه می رسد.
سیدحسین شاهچراغ افزود: از این تعداد ۳۱ حرفه در زمینه دوخت های سنتی، ۲۸ حرفه در حوزه بافت و ۲۴ حرفه در حوزه های چوب، فلز، سفال، چاپ، سنگ، شیشه و چرم است و از آغاز سالجاری تابحال ۵۶۶ نفر در استان سمنان حرفه های مختلف سنتی را آموخته اند.
وی ضمن اشاره به هدف عرضه آموزش حرفه های سنتی به مهارت آموزان خاطرنشان کرد: برگزاری دوره های آموزش صنایع دستی و سنتی، اعتبار بخشی به آموزش های اصیل و بومی سنت مدار، ترویج خود اشتغالی، رشد واحدهای تولیدی صنایع دستی، گسترش گردشگری و تقویت اقتصاد شهری و روستایی اهداف مهم آموزش حرفه های سنتی است.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای استان سمنان اشاره کرد: حرفه های درحال فراموشی که با آموزش به دنبال احیای آن هستیم عبارت از سوزن دوزی سنتی سنگسر، سوزن دوزی سنتی خاص مناطق استان سمنان، شمدبافی، گلیچ بافی، حوله بافی و نمد مالی است.
شاهچراغ ضمن اشاره به برنامه های احیای مشاغل سنتی افزود: اداره کل فنی و حرفه ای استان سمنان با تکیه بر رویکرد آموزشی خود در حوزه مشاغل نوین آمادگی احیای مشاغل سنتی و بومی ضمن معرفی و عرضه پیشنهاد از جانب سمن ها و یا نهادهای مرتبط درمورد تدوین استاندارد آموزشی با کد بین المللی و هم برنامه ریزی آموزشی را دارد.
لباس ها به جای مشاغل سنتی سکاندار بازارها شده اند
کارشناس هنرهای سنتی در گفت و گو با ایرنا از تغییر شمایل بازارها می گوید: متولدین دهه ۷۰ به قبل هر کدام با شکلی از بازار و مشاغل روبه رو شده اند و در عین اشتراک محلی به نام بازار مشاغل مختلفی را به یاد می آورند.
مریم نبوی افزود: بازارها در زمره بناهای تاریخی مهم و پر ارزش کشور هستند و باآنکه خیلی از بناهای تاریخی از بین رفته یا به مکانی برای بازدید تبدیل گشته اند اما هنوز بازارهای کشور محل کسب و کار و گشت و گذار مردم است.
وی اضافه کرد: بازار های مسقف و سنتی شهر ها برای توریستهای داخلی یادآور اصالت و برای توریستهای خارجی بناهایی جدید و منحصربه فرد به حساب می آید که با تمرکز بیشتر بر این گنجینه های تاریخی و جذب توریست رونق اقتصادی و اجتماعی ایجاد خواهد شد.
نبوی ابرازداشت: اگر توریست قدم به بازار بگذارد و با مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی روبه رو نشده و تفاوتی در مشاغل فعال در بازار با دیگر مراکز خرید نباشد بطور قطع جذابیت گردشگری کمتری وجود دارد.
وی افزود: تغییر ظاهر مغازه ها و ساخت آنها به شیوه مدرن با استفاده از مصالح مغایر با بافت اصلی بازار، ورود مشاغل سطحی و صرفاً سودآور به بازار، بی توجهی به حفظ مغازه ها به شکل اصلی خود، استفاده از تابلوهای نامتعارف برای معرفی شغل تنها بخشی از صدمه برخی مشاغل به بافت تاریخی بازار است.
این کارشناس هنرهای سنتی افزود: یکی از جذابیت های بازارها فعالیت مشاغل و حرفه های سنتی است که به علل مختلفی همچون درگذشت استادکاران، کم درآمد بودن مشاغل، نبود استقبال افراد و جامعه و نبود حمایت های مالی و معنوی این مشاغل سنتی به فراموش سپرده شده اند.
نبوی اظهار داشت: نسل جدید و کودکان حق آشنایی و بهره مندی از مشاغل سنتی را دارند و با حضور در بازار از زیبایی و اصالت محصولات سنتی ساخته شده بهره مند شوند اما حالا تنها چیزی که به وفور در بازارهای استان سمنان خودنمایی می کند مغازه های فروش جوراب و لباس و لوازم آرایشی است.
وی اضافه کرد: احیای مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی با ساخت مجسمه ها و سازه های نمادین هم امکان پذیر است و تا زمان بیشتری از دست نرفته از تجربه و مهارت های استادکارهای حال حاضر مشاغل سنتی استان سمنان باید بهره برد.
نبوی اظهار داشت: یکی از ملموس ترین مصادیق جدایی بازار و مشاغل سنتی، نبود حتی یک مغازه سفالگری و عرضه سفال در بازار سمنان است در صورتی که تلاقی نام کویر و هنر همواره یادآور سفال است و هنرمندان اصیل و خلاق استان سمنان هم با خلاقیت و علاقه خود مبادرت به ساخت سازه های سفالی با طرح های منحصر به فرد کرده اند و نام سمنان با شهرسفال خلاق گره خورده است.
وی اضافه کرد: سفال شهر خلاق سمنان جایگاهی در بازاربزرگ سمنان ندارد و این مورد در تمام شهرهای استان از شرق تا غرب استان سمنان به وضوح دیده می شود.
کارشناس هنرهای سنتی خاطرنشان کرد: حفظ مشاغل سنتی حال حاضر و توسعه آموزش به افراد علاقه مند، حمایت مالی از علاقه مندان و استادکاران، اطلاع رسانی به عموم جامعه، حفظ معماری و اصالت بازارها و بافت قدیمی استان سمنان و تعیین قوانین بازدارنده برای تغییر مغازه ها، استفاده از ظرفیت های مردمی در معرفی و احیا مشاغل با برگزاری نمایشگاه و کارگاه، کاهش هزینه تولید محصولات سنتی، برنامه ریزی جامع و اثربخش و توجه بیشتر به اصالت همچون فعالیتهای مهمی است که برای احیای مشاغل سنتی باید صورت گیرد.
سخن آخر
شهر زیبا و آرام زمینه ساز کشوری زیبا و آرام است. سرعت بالای زندگی و تغییر علایق شهروندان و فراگیری تکنولوژی و هزاران دلیل تکراری دیگر سبک زندگی شهروندان را تغییر داده است.
احیای سنت ها همیشه لازمه و ارتباطی به شرایط اجتماعی و اقتصادی ندارد چونکه فرهنگ زیربنای همه امور است و احیای آن به خودی خود خیلی از مشکلات را رفع می سازد و بخشی از فرهنگ هم مشاغل سنتی و حرفه های قدیمی است.
علاقه و گرایش به استفاده از محصولات سنتی و اصیل و حضور در اماکن تاریخی و بافت قدیمی امکان دارد کمرنگ شود اما از بین نمی رود و باید هر چه سریعتر با استفاده از امکانات و توجه بیشتر به داشته های استان سمنان، مشاغل سنتی را احیا و پایدار کرد./