به گزارش عصر توریسم، قزوین مؤسس انجمن توسعه حیات شهر با اعلان اینکه ما باغستان را ویران کردیم که در پی آن شهر قزوین هم ویران خواهد شد، اظهار داشت: آنچه شرایط باغستان را به هم ریخته؛ مجموعه ای از مداخلات بی برنامه حاکمیتی است و برای بازیابی حیات، باید قدرت به نهاد اجتماعی باغستان و باغداران بازگردانده شود.
دکتر شکوه کرمانشاهانی در نشست «قزوین در راه تحول دانش بنیان» با موضوع «باغستان های سنتی قزوین ظرفیت ها و چالش ها حول محور آب و محیط زیست، کشاورزی و توسعه پایدار و نیز مدیریت شهری» که شب گذشته دوم اسفند در سالن بوستان دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) انجام شد با نگاهی تحلیلی به باغستان به چرایی کوچک شدن آن و چگونگی بازیابی حیات مجدد باغستان پرداخت و اظهار داشت: ۲ هزار و ۷۸۰ هکتار باغات یکپارچه دیم با قدمت حداقل بیش از ۱۵۰۰ سال با موجودیتی یکپارچه در لیست آثار ملی به ثبت رسیده و در لیست انتظار ثبت جهانی است.
وی افزود: این موجودیت یکپارچه، فقط فیزیکی نیست و از جنبه های دیگر هم یکپارچگی دارد، آبخوان دارد و سیلاب ها را از چهار رودخانه دریافت می کند و در حقیقت موجودیت شهر قزوین برمبنای باغستان شکل گرفته است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: آب روزانه ما از باغستان تامین می شود، ما در قزوین رودخانه و آب پایدار نداریم و باغستان نه فقط تامین کننده آب شهر است بلکه در کنار آن باغداری به وجود آورده و برای حفظ خاک و کیفیت آب شهر را یاری می دهد.
وی اشاره کرد: آب کالای ارزشمندی برای منطقه ماست و در این میان باغستان بدون وجود تصفیه خانه مرغوبترین آب را به ما می رساند؛ باغستان از نظر تولید آب ارزش بسیار زیادی برای شهر دارد و ما به آن بی توجهیم این مساله غیرقابل انکار است که زحمت تولید این آب بر دوش باغدار است،
مؤسس انجمن توسعه حیات شهر اضافه کرد: علاوه بر تامین آب، باغستان خاک بسیار ارزشمندی دارد و از پتانسیل بالای گردشگری و درختان مقاوم برخوردارست اما اینجا هستیم تا بگوییم چرا باغستان بی رونق شده و به سمت کوچک شدن پیش می رود.
وی عنوان کرد: باغستان در گذشته دور تا دور شهر را فرا گرفته بود با وجود آن با وجود مشکلات آب، شهر آبادی داشته باشیم. باغستان در پنج دهه گذشته با حکمرانی مستقلی اداره می شد و استقلال داشت و نیازی به کمک هیچ نهاد یا دستگاه حکومتی احساس نمی شد.
طوما آب باغستان قدمی ۷۰۰ ساله دارد
کرمانشاهانی اظهار داشت: در اسناد به دست آمده شاهدیم که باغستان طومار آبی دارد که با جزئیات تمام نوبت های باغداری در آن ثبت شده است و آخرین طومار با قدمت ۷۰۰ ساله است که هم اکنون هم بین باغداران رعایت می شود.
وی اظهار داشت: در ساختار سلسله مراتبی و باغستان سنتی قزوین، نهرها، رودها و باغ ها در باغستان نامگذاری شده است و وقتی باغی از یک نسل به نسل دیگر منتقل می شود اسامی آن تغییر نمی کند و این حاکی از موجودیت و حکمرانی پایدار باغستان است و هر مداخله ای در باغستان باید مطابق با این سیستم پایدار باشد.
مؤسس انجمن توسعه حیات شهر با اعلان اینکه چاهخانه ها مراکز حکومت باغستان شمرده می شود، اشاره کرد: باغستان مستقل بود چون منابع ویژه خودرا داشت و آب رودخانه تعارضی نداشت، باغ مالک داشته و باغبان مدیر باغستان بود و ۱۰ درصد از هر باغ به او تعلق می گرفت و هیچ نوع اختلافی برای انجام این امور وجود نداشت چون تجربیات ثبت بود و برای هر کاری راهکاری وجود داشت.
وی بیان کرد: باغبان ها و دخوها با مشارکت و تعامل باغداران باغستان را اداره می کردند اما بعدها خط آهن و جاده گاز از باغستان عبور کرد و اتفاقات استان و شکایات باغداران از امنیت جانی و امنیت محصولات، خط ماشین روی پل امام رضا (ع) به بهانه ترافیک عبوری، همه بهانه هایی برای تخریب بوده و حاکمیت باغستان و تعلق منابع به باغستان را بر هم زده است.
کرمانشاهانی اشاره کرد: آنچه شرایط باغستان را به هم ریخته؛ مجموعه ای از مداخلات حاکمیتی است که با سیستم پایدار حکمرانی هزار ساله باغستان تعامل نکرده است. مداخله بی برنامه تبعات خودرا داشت و قوانین بازدارنده بسیاری برای باغستان وضع شد و با آنها برخوردهای سلیقه ای صورت گرفت و در ادامه فساد در زمینه زمین و فساد در زمینه پیمانکاری و تغییر سبک زندگی را سبب شد که تضعیف قدرت باغستان را در پی داشت.
وی اشاره کرد: ما باغستان را ویران کردیم که در پی آن شهر قزوین هم ویران خواهد شد. برای بازیابی حیات باید قدرت به نهاد اجتماعی باغستان و باغداران بازگردانده شود. آب و حقابه باغستان که در زمان سیلابی شدن به خارج از شهر منحرف می شود حق و حقوق باغستان است و باغداران باید بازیگرانی قوی باشند که بتوانند حقوق خودرا مطالبه کنند.
مشکلات باغستان زیاد اما قابل حل است
محمدرضا بابوک از باغداران باغستان سنتی قزوین با ارائه تجربیات باغداری در باغستان سنتی قزوین نیز در این نشست اظهار داشت: از دیدگاه ما تنها راهکار مشکلات باغستان تعامل و مشارکت جامعه دانشگاهی و نخبگانی با باغداران است تا به نتایج و راهکارهای عملیاتی برای بازیابی باغستان برسیم.
وی به نقل از یکی از مسئولان اشاره کرد: مهم ترین مزیت ایران کشاورزی است؛ مهم ترین مزیت کشاورزی ایران باغداری است و در این حوزه مهم ترین مزیت باغداری باغات پسته خصوصاً درختان دیم و باغستان سنتی قزوین است که تا حالا در عین راندمان بالا کمترین برداشت از منابع زیرزمینی را داشته است.
بابوک با اشاره به این که مشکلات باغستان زیاد اما قابل حل است، اظهار داشت: در صورتیکه مسئولین گمان می کنند تنها با کاشتن درخت مشکل باغستان حل می شود؛ باید بدانند اصلی ترین مشکل ما آب است و کسی راهکاری برای عبور از آن ندارد. مداخله مسئولان نه فقط مشکلی را حل نمی کند بلکه بر مسائل ما نیز می افزاید، باید باغستان را به باغداران سپرد.
وی اشاره کرد: هزار سال است که باغستان بر طبق اقلیم منطقه، الگوی کشت خودرا انتخاب نموده و باتوجه به آورده رودخانه ها الگوی مصرف مشخصی دارد و نباید در مدیریت سنتی آن اختلال ایجاد کرد، باغستان تنها سالی یک دفعه آب می خورد به شرط آن که درختان بتوانند آب را از سطح ۲۵ تا ۳۰ متری زمین بالا بکشند اما در این میان حفر چاه های مجاز و بدون مجوز در دشت قزوین لطمه مستقیم به حیات باغستان وارد کرده است.
راهکاری برای حل مشکل باغستان
بهنام فر از باغداران باغستان سنتی قزوین در راستای ارائه راه حل برای حل مشکلات باغستان عنوان کرد: بجای توسعه شهر و بدنبال آن نابودی محیط زیست، بافت تاریخی و طبیعی بهتر است شهرک سازی را گسترش دهیم و از زمین هایی که قابلیتی برای کشت ندارند جهت ایجاد فضای شهری بهره ببریم.
این باغدار قزوینی بیان کرد: مسئله دیگری که می تواند به حل مشکلات باغستان کمک نماید اصطلاح انهار است، باید بتوان زیرساخت مناسب برای نهر آب ایجاد کرد تا کمترین هدر رفت را داشته باشد؛ در این صورت است که می توان در حین بارش های فصلی آب را برای شهر و تغذیه باغات نگه داشت.
باغستان تنها بافت زنده باستانی کشور است
پویا احمدی، پژوهشگر محیط زیست، در این نشست اظهار داشت: نجات باغستان در آنست که کلیه دستگاه های دولتی و حاکمیتی از این میدان پا پس کشیده و اختیار باغستان را به باغداران بسپارند چونکه دولت و هیچ دستگاهی توانایی و صلاحیت رسیدگی به باغستان را ندارد.
وی اشاره کرد: حیات و پویایی باغستان در جریان بود تا این که ما از صد سال قبل احساس کردیم باید مدرن شویم و حیات باغستان را به فنا دادیم، الان زمان آن رسیده که دولت های بی برنامه ای که در مدیریت باغستان مداخله کردند و حیات آنرا به مخاطره انداختند با جدیت به باغستان بپردازند و حمایت کنند و یارانه پرداخت کنند.
این پژوهشگر اشاره کرد: با شناخت باغستان در گذر تاریخ درمی یابیم که باغستان سنتی قزوین در مقایسه با سایر آثار تاریخی تنها بافت زنده باستانی کشور است و همین موضوع سبب شده حفظ آن با مشکلات و چالش های بسیاری مواجه باشد.
احمدی در آخر عنوان کرد: در حقیقت باغستان سنتی قزوین یک شهر است چونکه واحد شمارش آن محله و قطعه و بلوک است و گوشه به گوشه باغستان تابلو دارد و همچون معرفی نقش جهان یا تخت جمشید به بازدیدکنندگان معرفی می شود.
منبع: asretourism.ir
