عصر توریسم: عصر توریسم: مراسم «چَمَر» نوعی آیین عزاداری در استان ایلام است که به یاد فرد فوت شده، گروهی از زنان و مردان و مویه خوانان گرد هم می آیند و عده ای با نواختن سرنا و دهل با نوا و شیونِ آنها همراه می شوند.
سجاد نظری ـ کارشناس ثبت میراث ناملموس استان ایلام ـ درباره ی پیشینه این آیین به ایسنا اظهار داشت: «چَمَر» نوعی مراسم ویژه‌ی سنتی و آیین عزاداری محلی است که به صورتی همچون تعزیه است. برمبنای شواهد و اسناد تاریخی این آیین عزاداری قدمت طولانی دارد و گفته می شود که با اساطیر شروع دوره نوسنگی ارتباط دارد، اما در دوران گذشته، یعنی زمان اسکندریه این مراسم را پس از برداشت گندم، یعنی زمان خشک شدن گیاهان انجام می دادند.
این کارشناس ثبت درباره ی نحوه برگزاری «مراسم چَمَر» توضیح داد: مراسم چمر یک تا سه هفته پس از مرگ یک شخص انجام می شد و دلیل این تأخیر این بود که صاحب عزا پیک هایی را به مناطق اطراف می فرستاد تا از تیر و طایفه هایی که با آنان ارتباط دارند جهت شرکت در این مراسم دعوت کنند. برای اجرای مراسم چمر چند گروه از زنان و مردان، مویه خوان، نوازندگان ساز و دهل و شاعران محلی یا بِه ایشها (بهترگوها یا روکرها) تشکیل می شود، که هرکدام بطور منظم و در جایگاه مخصوص خود قرار می گیرند. سپس در روز موعود با بالا آمدن آفتاب و به نوا درآمدن سُرنا و دهل در میدان چمرگاه، بستگان و اقوام صاحب عزا دور هم جمع شده و در دو صف جداگانه زن و مرد روی خطی دایره وار در چمرگاه صف می بندند.
نظری افزود: ابتدا مردان، صف بسته و علم هایی را در قسمت های مختلف صف جای می دهند. سپس زنان در آخر صفِ مردان صف بسته و پارچه ای سیاه را جلو خود می گیرند و سپس “روکرها” در چند دسته چهار تا شش نفری به همراه نوازندگان موسیقی که دهل و سرنا می نوازند، به سرودن شعرهای فی البداهه در ستایش متوفی می پردازند که این نوا با آهنگی خاص و بسیار غم انگیز خوانده می شود. آنها ضمن خواندن هم زمان شعر به همراه نوازندگان دهل و سرنا و به آرامی حول میدانی دایره شکل که مردان و زنان میهمان آنرا احاطه کرده اند به حرکت درمی آیند.
او اضافه کرد: در وسط میدان با تیرهای چوبی کوتاه سکویی ایجاد می کنند که به «کُتَل» (kotal) مشهور است که لباس و تفنگ و عکس متوفی را روی آن نصب می کنند. اگر متوفی اسب داشته باشد، آنرا نیز با پارچه تزئین می کنند و تفنگ صاحبش را روی زین آن قرار می دهند.
این کارشناس ثبت ادامه مراسم را اینگونه روایت کرد: زنان جدا از مردان و در گوشه ای از میدان صف می بندند و عده ای از زنان که به «مورآرها» معروفند و صدای رسا و دل انگیزی دارند، به دور کُتَل حلقه زده و بصورت جمعی یا انفرادی اشعاری غم انگیز در ستایش متوفی می خوانند. در ادامه مراسم و در نزدیکی ظهر از میهمان ها برای صرف ناهار در سیاه چادرهایی که از قبل در یک یا دو ردیف برگزار شده اند، دعوت می کنند. قبل از غروب آفتاب نیز مردان و زنان دور علم و کُتل ها جمع می شوند و بعد از شیون بسیار پیرمردان قوم، کُتل خاص متوفی را باز می کنند و مراسم تمام می شود. اگر «مراسم چمر» چند روز ادامه داشته باشد، هر غروب میهمان ها به خانه خود بازمی گردند، اما در آخرین روز به میهمان ها شام می دهند که به این شام «شاوشیم» یا «شاوشین» می گویند.
نظری همین طور اظهار داشت: این مراسم در گذشته برای بزرگان قوم یا عزاداری امام حسین (ع) برگزار می شد، اما امروز جنبه رسمی پیدا کرده و در همه جای ایلام انجام می شود. حتی چند سال قبل بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی، «مراسم چمر» برای ایشان اجرا شد. همین طور این آیین سال ۱۳۹۰ و به شماره ۳۱ در لیست آثار ناملموس کشور ثبت شده است.
منبع: عصر توریسم
